Ăn bờ ở bụi nghĩa là cảnh sống không có nhà cửa, lang thang, chui rúc hết nơi này nơi nọ.
Ví dụ: “Vì chú mà ba gia đình đang yên vui phải bỏ cửa, bỏ nhà ăn bờ ở bụi”. [Đỗ Quang Tiến, Trong rừng].
Lớp thành ngữ dưới đây thuộc loại đó: nằm gai nếm mật; ăn bờ ở bụi; màn trời chiếu đất; tai bay vạ gió; bầm gan tím ruột; ăn xổi ở thì; cao chạy xa bay; đầu trâu mặt ngựa; mẹ tròn con vuông; con ông cháu cha; mình đồng da sắt; thượng cẳng chân hạ cẳng tay...
Trong thành ngữ "nằm gai nếm mật" thì mật là mật đắng. Tôi chia sẻ quan điểm này của tác giả Trường Lân. Có thể nhận ra nghĩa nếm mật là nếm mật đắng này nhờ vào quy luật hình thành nghĩa biểu trưng [còn gọi là nghĩa bóng] của lớp thành ngữ trên.
Cấu trúc AaBb
Về hình thức những thành ngữ trên đều có cấu trúc AaBb, và đều có thể phân thành hai cặp [A,B] và [a,b]. Trật tự của chúng không quan trọng.
Hai yếu tố trong mỗi cặp giống nhau về một phương diện nào đó, thuộc cùng một phạm trù ngữ nghĩa nào đó, nên dùng để biểu trưng được. Chẳng hạn,
cao chạy xa bay [chạy, bay] + [cao, xa]
mình đồng da sắt [mình, da] + [đồng, sắt]
bầm gan tím ruột [gan, ruột] + [bầm, tím]
con ông cháu cha [con, cháu] + [ông, cha]
màn trời chiếu đất [màn, chiếu] + [trời, đất]
nằm gai nếm mật [nằm, nếm] + [gai, mật]
Cách hình thành nghĩa biểu trưng của thành ngữ
Nghĩa biểu trưng của thành ngữ, cũng thường gọi là nghĩa bóng. Đó là cách lấy những từ ngữ cụ thể thường ngày, quanh ta để nói lên những điều khái quát.
Trong thành ngữ cao chạy xa bay, cặp [chạy, bay] biểu trưng cho sự trốn chạy. Cái gì càng cao càng xa càng khó thấy. Tới một mức nào đó không thấy được nữa, nghĩa là biệt tăm.
Do vậy [cao, xa] biểu trưng cho sự biệt tăm. Chỉ cần cộng hai nghĩa biểu trưng này lại là chúng ta có được nghĩa của thành ngữ cao chạy xa bay [chạy, bay] + [cao, xa] sự trốn chạy biệt tăm.
Do trật tự kết hợp của các yếu tố trong lớp thành ngữ này không quan trọng nên những cách nói khác như xa bay cao chạy, cao bay xa chạy cũng đều có nghĩa như vậy.
Trong bài viết "Cái bụng chứa... tinh thần" cho mục Tiếng nước tôi [Tuổi Trẻ ngày 26-1-2010], tôi có viết đại để là người Việt dùng lục phủ ngũ tạng tim, gan, lòng, ruột, phổi để biểu trưng cho sự suy nghĩ, cho tâm tư, cho tinh thần.
Vậy thì trong thành ngữ bầm gan tím ruột, cặp [gan, ruột] biểu trưng cho nỗi lòng, còn bầm, tím là hai màu tối rất mạnh nên cặp [bầm, tím] biểu trưng cho sự căm tức đến cùng cực. Do vậy: bầm gan tím ruột [gan, ruột] + [bầm, tím] nỗi lòng căm tức đến cùng cực.
Trong thành ngữ mình đồng da sắt thì mình, da là những bộ phận bên ngoài nhìn thấy được của con người nên cặp [mình, da] biểu trưng cho thể chất con người, còn đồng, sắt là hai kim loại vô cùng cứng rắn nên cặp [đồng, sắt] biểu trưng cho sức mạnh thể chất sắt thép tên bắn không xuyên thủng, lửa nung không chảy.
Do vậy, mình đồng da sắt [mình, da] + [đồng, sắt] con người có thể chất sắt thép, tức là siêu nhân.
Những biến thể của thành ngữ
Do thành ngữ AaBb dùng hai cặp [A,B] và [a,b] để hình thành nghĩa biểu trưng, mà những yếu tố A, B, a, b là những từ cụ thể nên dễ dàng tạo ra những thành ngữ có cặp từ na ná như vậy cho thích hợp với tình huống cụ thể mà nghĩa của thành ngữ không thay đổi.
Cuộc sống là ăn uống, áo xống, giường chiếu, ngủ nghê... nên những từ ngữ nào nói về cái ăn, thức uống, nơi ngủ đều có thể biểu trưng cho cuộc sống vì chúng na ná như nhau. Có hàng loạt thành ngữ nói về cuộc sống khổ cực vất vả: ăn gió nằm sương, ăn bờ ngủ bụi, ăn bờ ở bụi, màn trời chiếu đất...
"Xiết bao ăn tuyết nằm sương, Màn trời chiếu đất dặm trường lao đao" [Nguyễn Đình Chiểu, truyện Lục Vân Tiên].
Nguyên bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Lê Huy Ngọ trong một lần thăm người dân miền Trung bị bão lụt nặng nề đã nói cần khắc phục ngay tình trạng màn trời chiếu nước của người dân. Vậy là ông đã vận dụng rất hay thành ngữ màn trời chiếu đất vào một tình huống cụ thể.
NGUYỄN ĐỨC DÂN
Thành ngữ là một tập hợp từ cố định đã quen dùng mà nghĩa thường không thể giải thích đơn giản bằng nghĩa của các từ cấu tạo nên nó. Thành ngữ được sử dụng rộng rãi trong lời ăn tiếng nói cũng như sáng tác thơ ca văn học tiếng Việt. Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.
Việc nói thành ngữ là một tập hợp từ cố định có nghĩa là thành ngữ không tạo thành câu hoàn chỉnh về mặt ngữ pháp, cũng không thể thay thế và sửa đổi về mặt ngôn từ. Thành ngữ thường bị nhầm lẫn với tục ngữ và quán ngữ. Trong khi tục ngữ là một câu nói hoàn chỉnh, diễn đạt trọn vẹn một ý nhằm nhận xét quan hệ xã hội, truyền đạt kinh nghiệm sống, hay phê phán sự việc, hiện tượng. Một câu tục ngữ có thể được coi là một tác phẩm văn học khá hoàn chỉnh vì nó mang trong mình cả ba chức năng cơ bản của văn học là chức năng nhận thức, và chức năng thẩm mỹ, cũng như chức năng giáo dục. Còn quán ngữ là tổ hợp từ cố định đã dùng lâu thành quen, nghĩa có thể suy ra từ nghĩa của các yếu tố hợp thành.
Định nghĩa - Khái niệm
ăn bờ ở bụi có ý nghĩa là gì?
Dưới đây sẽ giải thích ý nghĩa của câu ăn bờ ở bụi trong tiếng Việt của chúng ta mà có thể bạn chưa nắm được. Và giải thích cách dùng từ ăn bờ ở bụi trong Thành ngữ Tiếng Việt. Sau khi đọc xong nội dung này chắc chắn bạn sẽ biết từ ăn bờ ở bụi nghĩa là gì.
Vạ vật, không nhà cửa.
- yêu nên tốt, ghét nên xấu là gì?
- lù rù như chuột chù phải khói là gì?
- lành làm gáo, vỡ làm muôi là gì?
- chân nam đá chân chiêu là gì?
- lỗi thầy, mặc sách, cứ mạch mà cưa là gì?
- cờ đến tay ai người ấy phất là gì?
- giặc đến nhà, đàn bà phải đánh là gì?
- lắm con nhiều nợ, lắm vợ nhiều oan gia là gì?
- một nút lạt, một bát cơm là gì?
- điếc tai cày, sáng tai họ là gì?
- lóc xóc không bằng một góc ruộng là gì?
Tóm lại nội dung ý nghĩa của câu "ăn bờ ở bụi" trong từ điển Thành ngữ Tiếng Việt
ăn bờ ở bụi có nghĩa là: Vạ vật, không nhà cửa.
Đây là cách dùng câu ăn bờ ở bụi. Thực chất, "ăn bờ ở bụi" là một câu trong từ điển Thành ngữ Tiếng Việt được cập nhập mới nhất năm 2022.
Kết luận
Hôm nay bạn đã học được thành ngữ ăn bờ ở bụi là gì? với Từ Điển Số rồi phải không? Hãy truy cập tudienso.com để tra cứu thông tin các thuật ngữ chuyên ngành tiếng Anh, Trung, Nhật, Hàn...liên tục được cập nhập. Từ Điển Số là một website giải thích ý nghĩa từ điển chuyên ngành thường dùng cho các ngôn ngữ chính trên thế giới.