Trong những năm tháng đầu đời, giấc ngủ có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển của bé. Trẻ sơ sinh khó ngủ hay thường xuyên quấy khóc sẽ gây ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe. Vậy, nguyên nhân nào khiến trẻ khó ngủ, ngủ không ngon giấc? Bài viết dưới đây sẽ giúp các bậc cha mẹ tìm hiểu về chứng khó ngủ ở trẻ và cách để tạo nên một giấc ngủ ngon cho bé.
1. Giấc ngủ của trẻ sơ sinh như thế nào?
Mỗi ngày, trẻ sơ sinh ngủ trung bình khoảng 18 - 20 giờ. Trẻ gần như ngủ suốt cả ngày lẫn đêm, chỉ thức dậy khi đói. Do hệ tiêu hóa của trẻ chưa phát triển hoàn thiện, thể tích dạ dày nhỏ nên trẻ rất nhanh đói. Vì vậy, sau khoảng 2 - 3 giờ trẻ sẽ thức giấc để bú mẹ. Đặc biệt, đối với những bé non tháng, nhẹ cân, hay bị trào ngược dạ dày thực quản,… thì mẹ nên cho bú thường xuyên hơn.
Trẻ sơ sinh chưa phân biệt được ngày đêm, nên nhiều bé sẽ có thói quen ngủ nhiều vào ban ngày và thức giấc vào ban đêm. Chỉ đến khi được 3 tháng tuổi, bé mới bắt đầu ngủ suốt đêm và không quấy khóc mẹ.
Giấc ngủ ngon có vai trò rất quan trọng cho sự phát triển trí não của trẻ
Sự phát triển mạnh mẽ của các tế bào não chỉ diễn ra trong những năm tháng đầu đời, nhất là khi trẻ đang ngủ. Do đó, những giấc ngủ ngon có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển trí tuệ của trẻ trong giai đoạn này. Tuy nhiên, không phải trẻ sơ sinh nào cũng ngủ ngon lành tới sáng. Tình trạng trẻ sơ sinh khó ngủ, tỉnh giấc hay quấy khóc vào ban đêm gây ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển của trẻ sau này.
2. Nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh khó ngủ
Trẻ sơ sinh khó ngủ, hay tỉnh giấc và quấy khóc vào ban đêm có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là một số nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng khó ngủ ở trẻ.
Nguyên nhân sinh lý giấc ngủ:
Theo các chuyên gia, giấc ngủ thường chia thành hai giai đoạn đó là: Rapid Eye Movement [REM] và Non Rapid Eye Movement [Non - REM]. Đối với giấc ngủ của người trưởng thành, thì giai đoạn Non - REM chiếm 75% tổng số thời gian ngủ, 25% thời gian còn lại là giai đoạn REM. Đối với trẻ sơ sinh thì hai giai đoạn này có thời gian gần như là bằng nhau.
Khi giấc ngủ ở giai đoạn REM, các cơ quan hô hấp sẽ tăng cường hoạt động khiến trẻ thở nhanh và tăng nhịp tim đập. Lúc này, chỉ cần một cử động nhẹ cũng có thể làm trẻ thức giấc. So với người lớn, thì giai đoạn REM chiếm nhiều thời gian trong giấc ngủ của trẻ hơn. Do đó, trẻ sơ sinh thường hay bị giật mình hoặc tỉnh giấc bởi các tác động từ bên ngoài.
Nguyên nhân bệnh lý:
Trong nhiều trường hợp, trẻ sơ sinh khó ngủ có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý dưới đây:
- Thiếu vi chất:
Trẻ có thể mắc bệnh còi xương do thiếu các chất dinh dưỡng như: kẽm, magie, sắt,... Đồng thời, cơ thể luôn mệt mỏi sẽ khiến trẻ ngủ ko sâu giấc, hay ngủ gà vào ban ngày. Do đó, trẻ hay tỉnh giấc và khó ngủ vào ban đêm.
- Nhiễm khuẩn đường hô hấp:
Sức đề kháng của trẻ sơ sinh còn yếu, không thể chống lại sự xâm nhập của vi khuẩn. Do đó, trẻ dễ bị nhiễm khuẩn đường hô hấp và có thể mắc một số bệnh lý như: viêm mũi, viêm phổi, viêm phế quản,… Khi mắc phải một trong những bệnh lý này, trẻ có biểu hiện thở khò khè, khó thở, hay thở bằng miệng,… Tình trạng này kéo dài sẽ làm trẻ sơ sinh khó ngủ và quấy khóc mẹ.
Trẻ sơ sinh khó ngủ khi mắc một số bệnh về đường hô hấp
- Béo phì:
Tình trạng thừa cân, béo phì khiến đường thở bị phì đại gây khó khăn cho trẻ khi thở. Trẻ thường phải thở bằng miệng do khó thở. Vì vậy, trẻ rất khó đi vào giấc ngủ mà thường tỉnh giấc, không chịu ngủ và hay quấy khóc vào ban đêm
Nguyên nhân khác:
- Trẻ thường xuyên bị mộng du, khi ngủ sẽ hay bị giật mình, tỉnh giấc vào giữa đêm. Từ đó, trẻ trở nên khó ngủ hoặc ngủ không sâu giấc.
- Trẻ quấy khóc, không chịu ngủ do tã, bỉm bị ướt, giường chiếu và quần áo không sạch khiến trẻ cảm thấy khó chịu, ngứa ngáy.
- Ánh sáng ở phòng ngủ quá sáng hoặc không thích hợp với trẻ. Nhiệt độ trong phòng quá nóng hoặc quá lạnh cũng sẽ khiến trẻ khó ngủ.
- Môi trường xung quanh ồn ào, bật nhạc quá to,… dễ làm cho trẻ giật mình tỉnh giấc.
- Trẻ ngủ nhiều vào ban ngày nên sẽ rất khó ngủ khi về đêm.
- Trẻ bú ít, không đủ lượng sữa cần thiết nên nhanh đói. Do đó, trẻ thường ngủ không sâu giấc và hay thức dậy để bú mẹ.
- Trẻ đã quen được mẹ bế bồng hoặc đưa võng khi ngủ. Do đó, nếu không được bế ẵm hoặc không được nằm nôi thì trẻ sẽ khó đi vào giấc ngủ và quấy khóc.
Trẻ bú ít, không đủ lượng sữa cần thiết nên hay tỉnh giấc và quấy khóc về đêm
3. Cách xử trí khi trẻ sơ sinh khó ngủ
Sau khi tìm hiểu về nguyên nhân gây khó ngủ ở trẻ, chắc hẳn các mẹ đã có câu trả lời: “Vì sao trẻ sơ sinh hay khó ngủ và quấy khóc?”. Vậy, mẹ nên làm gì để trẻ dễ đi vào giấc ngủ hơn? Dưới đây là một biện pháp mẹ có thể tham khảo:
Tập thói quen ngủ ngoan:
Nếu trẻ sơ sinh thức quá lâu sẽ khiến cơ thể trở nên mệt mỏi và khó đi vào giấc ngủ. Do đó, bạn nên nhận biết các dấu hiệu buồn ngủ của bé như: ngáp, kéo tai, mắt lim dim, chớp liên tục,… Khi bé có những dấu hiệu này, bạn nên đặt bé vào nôi hoặc giường và ru ngủ.
Tập cho trẻ cách phân biệt ngày đêm:
Ngay từ khi trong bụng mẹ, nhiều trẻ đã có thói quen thức đêm. Đến khi sinh ra, thói quen này vẫn không thay đổi. Mặc dù đã quá khuya nhưng trẻ vẫn quấy khóc, không chịu ngủ khiến mẹ rất mệt mỏi.
Để khắc phục tình trạng này, mẹ không nên để bé ngủ quá nhiều vào ban ngày. Khi trẻ còn thức, mẹ nên chơi với trẻ càng nhiều càng tốt. Lúc cho trẻ bú cữ, mẹ cũng nên nói chuyện và hát cho bé nghe. Vào ban đêm, mẹ nên cho trẻ bú đủ trước khi ngủ để trẻ không thức giấc. Đồng thời, giữ yên tĩnh và điều chỉnh ánh sáng thích hợp để bé dễ ngủ hơn.
Khi trẻ còn thức, mẹ nên chơi và nói chuyện với bé càng nhiều càng tốt
Tập cho bé tự ngủ:
Khi bé buồn ngủ, bạn có thể bế bé và hát ru hoặc cho bé nghe nhạc. Đến lúc bé thiu thiu ngủ thì đặt bé xuống giường. Bạn sẽ tạo thói quen xấu nếu để bé ngủ trên tay mình rồi mới đặt xuống, hoặc đưa võng, lắc nôi khi bé ngủ. Bởi vì lúc này, khi không được bế bồng hoặc đu đưa bé sẽ quấy khóc và không chịu ngủ.
Khi bé đã thiu thiu ngủ thì mẹ nên đặt bé xuống giường và hát ru
Ngoài ra, trước khi ngủ mẹ nên vệ sinh sạch sẽ, mặc áo quần rộng rãi, thoáng mát cho bé. Cho trẻ cầm nắm đồ vật yêu thích sẽ giúp trẻ dễ đi vào giấc ngủ hơn. Một không gian mát mẻ cùng với bản nhạc êm đềm có thể làm cho trẻ ngủ ngon và sâu giấc hơn.
Trẻ sơ sinh khó ngủ, hay quấy khóc thường xuyên sẽ khiến mẹ rất mệt mỏi. Nhưng khi biết cách tập cho trẻ ngủ ngoan và đúng giờ thì bé sẽ không còn quấy khóc, hay thức giấc giữa đêm nữa. Một vài cách xử trí khi trẻ khó ngủ mà bài viết vừa chia sẻ có thể sẽ giúp ích cho bạn. Nếu trẻ thường xuyên gặp vấn đề về giấc ngủ, khóc mãi không nín hoặc xuất hiện dấu hiệu bất thường, bạn nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời.
Mất ngủ thường xảy ra ở người lớn nhưng trên thực tế nhiều trẻ em cũng bị chứng mất ngủ. Tình trạng này có thể ảnh hưởng tới sự phát triển trí tuệ và thể chất của trẻ. Mặc dù trẻ dễ đi vào giấc ngủ nhưng một số yếu tố về môi trường, tâm lý hay bệnh lý có thể là nguyên nhân gây mất ngủ ở trẻ em.
Mất ngủ là tình trạng không thể ngủ hay khó duy trì giấc ngủ, dậy quá sớm, ngủ dậy vẫn còn thấy mệt.
1. Mất ngủ là gì?
Mất ngủ là tình trạng không thể ngủ hay khó duy trì giấc ngủ, dậy quá sớm, ngủ dậy vẫn còn thấy mệt. Trẻ lớn tuổi có thể tự nói cho cha mẹ biết tình trạng này, trong khi đó ở những trẻ còn nhỏ tuổi, mất ngủ chủ yếu do cha mẹ phát hiện.
Mất ngủ có thể được phân loại dựa trên thời gian [ngắn hạn hay dài hạn], mức độ nghiêm trọng và tần suất bị mất ngủ. Mất ngủ ngắn hạn có thể xảy ra chỉ trong một vài ngày đến vài tuần và được gây ra bởi các yếu tố dễ dàng khắc phục [ví dụ như do ốm, ảnh hưởng của loại thuốc ngắn hạn mà trẻ đang sử dụng]. Mất ngủ dài hạn xảy ra ba lần một tuần trong một tháng hoặc lâu hơn và có thể được gây ra bởi các yếu tố nghiêm trọng hơn mà cha mẹ cần tìm kiếm sự hỗ trợ y tế [ví dụ như trầm cảm, lo âu, đau hoặc một số bệnh]. Đôi khi, có thể không có lý do rõ ràng nào cả.
2. Các triệu chứng của mất ngủ là gì?
Lo lắng, căng thẳng về việc đi ngủ hoặc làm sao để có thể ngủ là triệu chứng của mất ngủ ở trẻ em.
Các triệu chứng của mất ngủ bao gồm:
- Khó ngủ, không thể ngủ hay dậy quá sớm vào buổi sáng.
- Lo lắng, căng thẳng về việc đi ngủ hoặc làm sao để có thể ngủ.
- Buồn ngủ vào ban ngày.
- Thay đổi tâm trạng, dễ bị kích động.
- Trầm cảm
- Tăng động
- Giảm khả năng tập trung
- Dễ nổi cáu, hung hăng
- Có vấn đề về trí nhớ…
3. Nguyên nhân gây mất ngủ ở trẻ em là gì?
Trẻ em lo lắng nhiều hơn cha mẹ nghĩ và lo lắng quá mức, căng thẳng sẽ dẫn tới mất ngủ.
Có nhiều nguyên nhân dẫn tới tình trạng mất ngủ ở trẻ em, bao gồm:
- Căng thẳng: trẻ em cũng như người lớn đều có thể bị stress. Vì vậy cha mẹ cần quan tâm sát sao đến cuộc sống của trẻ và làm cho trẻ cảm thấy thoải mái khi chia sẻ những lo lắng của bản thân. Trẻ em lo lắng nhiều hơn cha mẹ nghĩ và lo lắng quá mức, căng thẳng sẽ dẫn tới mất ngủ.
- Sử dụng thức uống có chứa caffein hoặc các chất kích thích khác. Cần lưu ý rằng một số loại soda và hầu hết các loại nước uống tăng lực đều có caffein.
- Tác dụng phụ của một số thuốc. Ví dụ, thuốc dùng để điều trị chứng tăng động giảm chú ý, thuốc chống trầm cảm, corticosteroid và thuốc chống co giật có thể gây ra chứng mất ngủ.
- Một số bệnh, rối loạn thần kinh hoặc các rối loạn giấc ngủ: hen suyễn ban đêm không kiểm soát được, ngạt mũi do dị ứng và ngứa da do chàm có thể ảnh hưởng tới giấc ngủ của trẻ. Các vấn đề về sức khỏe khác như xơ cơ, đau cơ, ợ nóng và bệnh tuyến giáp cũng có thể là nguyên nhân gây mất ngủ cho trẻ. Rối loạn thần kinh, chẳng hạn như tự kỷ, chậm phát triển tâm thần, và hội chứng Asperger có liên quan tới tình trạng mất ngủ. Cuối cùng bệnh tâm thần như trầm cảm hoặc rối loạn lưỡng cực có thể làm tăng nguy cơ mất ngủ.
- Các yếu tố môi trường: tiếng ốn, nhiệt độ, điều kiện ánh sáng trong phòng ngủ có thể gây trở ngại cho giấc ngủ. Hãy chắc chắn giường, đệm thoải mái, phòng ngủ yên tĩnh, hạn chế sử dụng các thiết bị điện tử để dễ ngủ hơn.
4. Làm thế nào để chẩn đoán mất ngủ?
Không có xét nghiệm cụ thể cho chứng mất ngủ. Việc chẩn đoán dựa trên các triệu chứng và loại trừ các vấn đề y tế khác.
5. Mất ngủ được điều trị như thế nào?
Tập cho trẻ có thói quen tốt trước khi đi ngủ: không đọc sách, làm bài tập về nhà hay xem tivi trên giường.
Các phương pháp điều trị mất ngủ ở trẻ em có thể là:
- Tập cho trẻ có thói quen tốt trước khi đi ngủ: không đọc sách, làm bài tập về nhà hay xem tivi trên giường; đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm mỗi ngày, kể cả ngày cuối tuần và ngày lễ; tránh các sản phẩm có chứa caffein 4-6 giờ trước khi đi ngủ [cà phê, trà, nước tăng lực và sô cô la]; không thực hiện các hoạt động như em TV, chơi game điện tử… trong vòng 1 giờ trước khi đi ngủ.
- Tạo cho trẻ môi trường ngủ thoải mái: cho trẻ ngủ ở nơi yên tĩnh, nhiệt độ phòng phù hợp, ngủ trong phòng tối [nếu trẻ sợ có thể sử dụng thêm đèn ngủ]. Không khí trong nhà khi bé đang ngủ phải yên tĩnh và thoải mái, tuyệt đối không thảo luận các vấn đề gây lo âu trước khi đi ngủ.
- Dạy trẻ cách thư giãn: hướng dẫn trẻ các kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu, thở bụng… để trẻ dễ đi vào giấc ngủ hơn.
- Tháo đồng hồ khỏi phòng ngủ: nên tháo bỏ đồng hồ khỏi phòng ngủ hoặc ít nhất là để đồng hồ ở vị trí mà trẻ không thể nhìn thấy khi ngủ. Nhìn đồng hồ trong khi cố gắng ngủ có thể làm cho trẻ lo lắng và khó ngủ hơn.
Việc sử dụng thuốc không được khuyến cáo cho trẻ em và thanh thiếu niên bị mất ngủ và chỉ được sử dụng trong những trường hợp đặc biệt.