Phát hiện mình đang mang thai đôi mang lại bất ngờ và hạnh phúc gấp bội cho các ông bố bà mẹ. Sinh đôi chiếm đến 90% tỉ lệ các trường hợp mang thai hơn một bé; 10% còn lại là sinh ba, sinh tư hay nhiều hơn. Những năm gần đây, tỷ lệ sinh đôi ngày càng tăng. Nguyên nhân là do độ tuổi mang thai, sự hỗ trợ của các kỹ thuật y khoa, hoặc có thể do dùng thuốc. Tỷ lệ các cặp song sinh chào đời khỏe mạnh cũng cao hơn trước đây khá nhiều.
Sinh đôi ngày nay không còn là một hiện tượng hiếm nữa. Cứ 100 bà bầu thì có khoảng 5 người mang thai đôi. Tuy nhiên có những trường hợp gọi là sinh đôi giả khi có một phôi thai ngưng phát triển.
Có hai khả năng khi mẹ mang thai đôi: sinh đôi cùng trứng hoặc sinh đôi khác trứng.
Tham khảo: Song thai khác trứng
Mang thai đôi cùng trứng hình thành thế nào?
Sinh đôi cùng trứng xuất hiện khi trứng sau khi được thụ tinh thì phân chia thành hai phôi và từ đó phát triển thành hai cá thể riêng rẽ. Quá trình này hình thành ngay từ giai đoạn đầu tiên, khi phôi thai chỉ là một chùm tế bào. Trẻ sinh đôi cùng trứng sẽ giống nhau hoàn toàn về hình thức, giới tính.
Một khả năng khác dẫn dến việc sinh đôi cùng trứng là dưới sự hỗ trợ của các kỹ thuật y khoa, đưa một trứng đã được thụ tinh vào tử cung của người phụ nữ. Trứng có thể phân chia làm hai và hình thành song bào thai cùng trứng.
Khả năng sinh đôi cùng trứng thường thấp hơn so với sinh đôi khác trứng: Chỉ có 1/3 các trường hợp sinh đôi là cùng trứng. Và khả năng này không phụ thuộc vào các vấn đề giống nòi, hay quốc tịch hoặc di truyền như nhiều người lầm tưởng.
Tham khảo: Mang thai đôi
Làm thế nào để tăng khả năng mang thai đôi cùng trứng?
- Sinh đôi cùng trứng chỉ xảy ra một cách ngẫu nhiên và không phụ thuộc vào di truyền hay các vấn đề tương tự như sinh đôi khác trứng. Đối với sinh đôi khác trứng, nếu mẹ hay bà của mẹ đã từng mang thai đôi khác trứng, tỉ lệ mang thai đôi của mẹ sẽ cao hơn đấy!
- Ngay cả đối với những gia đình có nhiều trường hợp mang thai cùng trứng, di truyền cũng không được cho là nguyên nhân chính mà thường do sự kết hợp của may mắn và ngẫu nhiên.
Tham khảo: Làm sao để sinh đôi
Song bào thai khác trứng hình thành như thế nào?
Song bào thai khác trứng được hình thành do hai sự thụ tinh xảy ra cùng một thời điểm. Hai trứng rụng ở cùng một thời điểm kết hợp với hai tinh trùng khác nhau tạo thành hai hợp tử, mẹ có thể coi như đây là anh em ruột nhưng sinh ra cùng một thời điểm vậy!
Các cặp sinh đôi khác trứng có thể có cùng hoặc khác giới tính. Không như sinh đôi cùng trứng, hai bé sinh ra sẽ có cùng một giới tính.
Có nhiều người nghĩ cứ cách một thế hệ thì sẽ có một trường hợp mang thai đôi, và điều này là không chính xác đâu nhé!
Tham khảo: Cách sinh đôi
Làm thế nào để tăng khả năng mang thai đôi khác trứng?
- Độ tuổi mang thai. Phụ nữ ở độ tuổi 30 hay 40 có thể có khả năng mang thai đôi cao hơn. Tỷ lệ này thấp hơn nhiều ở phụ nữ trẻ.
- Khi được hỗ trợ dùng thuốc kích thích rụng trứng hoặc các kỹ thuật khác. Điều này khá hợp lý vì sẽ có nhiều hơn các trứng đủ điều kiện để được thụ tinh.
- Phụ nữ mang thai càng nhiều thì khả năng sinh đôi càng cao
- Nếu mẹ là có anh chị em sinh đôi, hoặc gia đình mẹ có ngườisinh đôi, thì có thể mẹ cũng sẽ mang thai đôi đấy
- Một điểm thú vị về giống nòi là phụ nữ châu phi có khả năng mang thai đôi cao hơn các phụ nữ khác.
Điều gì làm trứng đã được thụ tinh tách làm hai?
Đây vẫn là một vấn đề chưa có nguyên nhân rõ ràng. Những năm gần đây có rất nhiều nhà khoa học nghiên cứu vấn đề này, nhưng vẫn chưa đi đến kết luận chính xác. Thực tế, đây là một quá trình diễn ra tự nhiên và hoàn toàn ngẫu nhiên.
Khi nào thì hai bào thai cùng trứng mới bắt đầu phân chia?
Hầu hết các trường hợp, bào thai cùng trứng được hình thành từ rất sớm của quá trình mang thai, nhưng không phải đều cùng một thời điểm ở tất cả các trường hợp. Có trường hợp, trứng đã thụ tinh sẽ chia làm hai ở ngày thứ hai của quá trình, hay ngày thứ tư hoặc ngày thứ sáu. Quá trình này phụ thuộc vào thời điểm trứng bám vào thành tử cung. Khi phôi thai hình thành đủ 8 tế bào, quá trình hình thành DNA của bào thai bắt đầu.
Quá trình phân chia của trứng cũng phụ thuộc vào việc các em bé sử dụng chung một màng ối hay nhau thai hay không. Nếu trứng tách sớm thì khả năng mỗi bé có nhau và màng ối riêng sẽ cao hơn.
Nhưng nếu trứng phân chia quá sớm, các bé có thể không giống nhau nhiều như khi trứng chia ở giai đoạn hình thành tế bào gốc. ¼ các trường hợp sinh đôi cùng trứng sẽ giống nhau như đúc.
Hai bé sinh đôi cùng trứng vẫn là hai cá thể riêng biệt cho dù sử dụng chung một đoạn mã di truyền và DNA. Nếu ngay sau khi sinh, mẹ thấy hai bé hoàn toàn giống nhau, thì dần dần khi trưởng thành, có thể dễ dàng nhận thấy nhiều sự khác biệt hơn giữa hai bé. Môi trường và tính cách riêng của mỗi bé sẽ hình thành hai cá thể khác biệt.
Tham khảo: Sự phát triển của song thai
Làm thế nào biết mẹ đang mang thai đôi?
Do quá trình phân chia xảy ra rất sớm, có thể các bà mẹ sẽ không phát hiện ra mình đang mang thai đôi. Dấu hiệu khi mang thai đôi cũng tương tự như việc mang thai một bé, và mẹ có thể chỉ phát hiện ra khi đi siêu âm.
Khi nào thì mẹ biết sinh đôi là cùng trứng hay khác trứng?
Ngay cả sau khi sinh, cũng rất khó để nói được đây là cặp song sinh cùng hay khác trứng. Các cặp sinh đôi cùng trứng vẫn có thể có bọc ối và nhau riêng, và đôi khi bị nhầm là sinh đôi khác trứng. Mẹ cũng rất khó để nhận biết nếu chỉ nhìn qua hai bé.
Cách chắn chắn nhất để xác định là kiểm tra DNA cho bé và xem đoạn mã di truyền nào giống nhau. Mẹ có thể làm kiểm tra ngay khi bé mới sinh, việc này không gây ra đau đớn hay có hại gì cho bé cả.
Một cách khác là làm kiểm tra máu và nhóm máu. Hai bé sinh đôi cùng trứng có cùng thông tin di truyền nên sẽ có nhiều điểm tương đồng.
Tham khảo: Dấu hiệu mang thai đôi
Những điểm cần lưu ý khi mang thai đôi
Do có 2 thai cùng phát triển trong bụng nên các rủi ro cũng có thể nhân đôi, vì thế mẹ mang song thai cần lưu ý nhiều hơn về vấn đề theo dõi sức khỏe:
- Thăm khám bác sĩ sớm và thường xuyên
- Theo dõi sát sao tình trạng dinh dưỡng của cả 2 bé cưng trong bụng để tránh chênh lệch trong chiều cao và cân nặng.
- Theo dõi tình trạng rối hay thắt cuống rốn do môi trường chật chội trong tử cung của mẹ.
- Phòng tránh những rủi ro cao trong thai kỳ và quá trình sinh nở.
- Chế độ ăn dinh dưỡng, lành mạnh: Mẹ bầu cần đảm bảo một chế độ ăn uống nạp thêm 300 - 500 calories vào thực đơn dinh dưỡng hằng ngày dựa trên bảng năng lượng chuẩn cho phụ nữ. Khi mang thai đôi,song thai, mẹ không cần nhất thiết cần tăng gấp đôi lượng calo nạp vào cơ thể. Thay vào đó, các bác sĩ sẽ dựa vào chỉ số khối cơ thể của mẹ lúc bắt đầu mang thai và đưa ra tư vấn phù hợp cho từng mẹ bầu. Thông thường, bà bầu mang song thai cần tăng trung bình là 40% lượng calo nạp vào để phù hợp với sự phát triển của thai nhi.
- Uống đủ nước: Mẹ cần uống đủ 2 - 2.5L nước mỗi ngày khi mang thai. Mất nước có thể gây sinh non, đặc biệt khi mẹ đang mang song thai.
Tham khảo: Hội chứng biến mất thai đôi
Tất cả các trường hợp mang thai đôi đều sinh trước ngày dự sinh không?
Thai kỳ nói chung thường kéo dài 40 tuần, và hầu hết các ca song thai sinh vào tầm tuần thứ 36 - 38. Tuy nhiên, các con số trên chỉ mang tính thống kê, và tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của mẹ và các bé nữa. Vì vậy, mẹ bầu, đặc biệt là các mẹ mang song thai, đa thai, nên nghiêm chỉnh khám thai định kỳ cũng như nhận biết rõ tình trạng sức khỏe của mình trong suốt quá trình mang thai, để quá trình đón các thiên thần chào đời thật thuận lợi và suôn sẻ, mẹ nhé!
Nếu mẹ còn những câu hỏi cần được giải đáp về quá trình chăm sóc song thai hãy gửi về Góc chuyên gia Huggies để được các bác sĩ tư vấn thêm.
Video: 5 điểm khác biệt của mang thai đôi các mẹ cần biết
Các cặp song sinh được sinh ra nhiều hơn bạn tưởng, tỷ lệ sinh đôi trên toàn cầu đã tăng lên 1/3 kể từ những năm 1980 đến nay, từ tỷ lệ 9/1000 ca sinh lên 12/1000 ca.
Sinh đôi cùng trứng
Thư viện Y khoa Quốc gia nói rằng các cặp song sinh đơn hợp tử, hoặc giống hệt nhau, được thụ thai từ một trứng đã thụ tinh. Trứng này tách thành 2 phôi sau khi nó bắt đầu phân chia. Hai phôi này phát triển thành hai em bé.
Vật liệu di truyền [nhiễm sắc thể] ở cả 2 trẻ là hoàn toàn giống nhau. Điều này là do cả hai em bé được sinh ra từ cùng 1 trứng và tinh trùng. Vì lý do này, cả hai đứa trẻ có cùng giới tính khi sinh ra và có chung các đặc điểm di truyền, chẳng hạn như màu mắt và màu tóc.
Tuy nhiên, do sự khác biệt về khoảng không gian sống trong tử cung các cặp song sinh giống hệt nhau có thể có sự khác biệt nhỏ về ngoại hình.
Sinh đôi khác trứng
Không phải tất cả các cặp song sinh đều giống hệt nhau. Thông thường, các cặp song sinh được sinh ra với một số đặc điểm khác nhau. Các cặp song sinh khác trứng thường được gọi là sinh đôi dị hợp tử.
Sinh đôi dị hợp tử
Thuật ngữ khoa học dành cho các cặp song sinh lưỡng hợp tử - dùng để chỉ hai trứng đã thụ tinh. Sinh đôi khác trứng xảy ra khi hai tế bào trứng được 2 tinh trùng thụ tinh độc lập sẽ tạo ra hai hợp tử phát triển thành 2 phôi riêng biệt.
Vì sinh đôi khác trứng là kết quả thụ tinh của các trứng khác nhau và tinh trùng khác nhau nên chúng có tỷ lệ nhiễm sắc thể như bất kỳ anh chị em nào khác. Viện nghiên cứu bộ gen người quốc gia nói rằng có khoảng 50% trẻ sinh đôi khác trứng. Đây là lý do tại sao chúng không hoàn toàn giống nhau và có thể có giới tính khác nhau khi mới sinh.
Có loại thứ ba không?
Theo khoa học truyền thống về các cặp song sinh chỉ có 2 loại sinh đôi là cùng trứng và khác trứng. Nhưng có một loại khác được gọi là cặp song sinh thể cực.
Mặc dù điều này chưa bao giờ được xác nhận, nhưng một nghiên cứu từ năm 2016 đã nhận định rằng kiểu sinh đôi thứ ba sẽ giải thích tại sao một số cặp sinh đôi khác trứng lại giống nhau đến vậy.
Sau khi buồng trứng phóng noãn, noãn có thể tách thành hai nửa, nửa nhỏ hơn được gọi là thể cực. Thể cực này chứa tất cả các nhiễm sắc thể cần thiết để kết hợp với tinh trùng tạo ra phôi thai. Nhưng vì nó thường chứa rất ít tế bào chất nên nó thường không tồn tại lâu.
Tuy nhiên, thể cực có thể tồn tại và được thụ tinh. Trong khi đó, một nửa lớn hơn của trứng ban đầu cũng có thể được thụ tinh bởi một tinh trùng riêng biệt. Kết quả là tạo ra cặp song sinh thể cực.
Các cặp sinh đôi thể cực có cùng nhiễm sắc thể với cha mẹ đẻ nhưng cũng có thể khác với cha đẻ do chúng được tạo ra từ một trứng nhưng hai tinh trùng riêng biệt.
Vì lý do này, trẻ có thể cùng hoặc khác giới tính khi sinh và có thể trông rất giống nhau hoặc không hoàn toàn giống nhau.
Các trường hợp sinh đôi cùng trứng độc đáo
Trong một trường hợp song thai cơ bản, 2 phôi thai đi theo những con đường riêng biệt và phát triển thành những em bé song sinh, dù là sinh đôi cùng trứng hay khác trứng. Một số cặp sinh đôi độc đáo đi theo một con đường khác.
Sinh đôi gương - ảnh
Đây là một dạng đặc biệt của sinh đôi cùng trứng. Cặp song sinh này là hình ảnh phản chiếu thực tế của nhau. Điều này có nghĩa rằng:
- Tóc của chúng có thể rụng theo các hướng ngược nhau.
- Răng của chúng có thể mọc ở 2 bên đối diện của miệng.
- Chúng có thể có vết bớt ở phía đối diện của cơ thể.
- Chúng cũng thường có tay thuận khác nhau.
Nguyên nhân nào gây ra hiện tượng này? Trong một trường hợp sinh đôi cùng trứng điển hình, trứng phân chia trong tuần đầu tiên sau khi thụ tinh. Nhưng ở trường hợp sinh đôi gương ảnh, trứng phân chia muộn hơn, từ 7 đến 12 ngày sau khi thụ tinh, khi đó phôi thai đang bắt đầu có sự phân hóa trái phải do đó tạo ra các cặp song sinh có các đặc điểm đối xứng ngược lại.
Sinh đôi dính liền
Sinh đôi dính liền là một kiểu sinh đôi hiếm gặp trong đó hai đứa trẻ được kết nối về mặt thể chất. Thông thường, các cặp sinh đôi dính với nhau ở ngực hoặc bụng nhưng cũng có thể dính ở bộ phận khác nhau. Một số cặp sinh đôi dính liền ở mức độ nặng hơn những trẻ khác. Hầu hết chúng đều chung ít nhất một cơ quan quan trọng.
Mặc dù gắn bó với nhau về mặt thể chất, các cặp sinh đôi dính liền lại là 2 cá thể. Chúng có những suy nghĩ và tính cách riêng.
Các nhà nghiên cứu vẫn đang cố gắng tìm hiểu nguồn gốc của kiểu sinh đôi này. Một số chuyên gia cho rằng sinh đôi dính liền xảy ra khi trứng đã thụ tinh không phân chia hoàn toàn. Điều này xảy ra khi trứng phân chia từ ngày 12 trở đi sau khi thụ thai. Một giả thuyết khác cho rằng trứng đã thụ tinh phân chia hoàn toàn, nhưng sau đó nó hợp nhất lại với nhau.
Song thai dính liền có nguy cơ cao hơn, nhưng những đột phá trong phẫu thuật có thể cải thiện kết quả. Phẫu thuật thậm chí có thể giúp tách rời các cặp song sinh dính liền. Mặc dù một nghiên cứu nhỏ năm 2011 cho thấy chỉ 7,5% các cặp song sinh dính liền sống sau khi sinh, nhưng những tiến bộ trong việc chăm sóc trẻ sơ sinh đang giúp cải thiện kết quả này.
Sinh đôi ký sinh
Đôi khi, khi các cặp song sinh phát triển trong tử cung, một cơ thể sẽ lớn hơn và chiếm ưu thế hơn. Cơ thể còn lại ngừng phát triển và bắt đầu phụ thuộc vào cơ thể kia. Đây là một dạng của sinh đôi dính liền.
Tuy nhiên, cơ thể nhỏ hơn chưa được hình thành hoàn chỉnh và không có khả năng tự sống sót. Nguyên nhân là cơ thể nhỏ hơn thường bị thiếu các cơ quan quan trọng như não hoặc tim.
Trên thực tế, bạn thậm chí có thể không nhận ra cơ thể nhỏ hơn là một cá thể riêng biệt. “Cặp song sinh” này có thể xuất hiện trên cơ thể của đứa trẻ được sinh ra dưới dạng một khối u nhỏ, các chi phụ hoặc đầu thứ hai không hoạt động.
Các cặp song sinh ký sinh có thể được phân thành các loại phụ, bao gồm bào thai bên trong bào thai và song thai không tim:
- Bào thai trong bào thai. Đây là những trường hợp hiếm khi thai kí sinh phát triển bên trong cơ thể của thai lớn hơn.
- Song thai không tim. Trong trường hợp này, một bào thai nhận được quá nhiều máu trong khi bào thai còn lại không nhận đủ. Nguyên nhân là do các cặp sinh đôi có chung nhau thai.
Một loại khác nhẹ hơn được gọi là hội chứng truyền máu song thai. Song thai không tim nếu bị hội chứng truyền máu có thể dẫn đến các vấn đề về phát triển cho thai nhi. Theo nghiên cứu năm 2015, các phương pháp điều trị như phẫu thuật có thể cải thiện kết quả.
Sinh đôi nửa cùng trứng
Chỉ có 2 trường hợp được báo cáo về các cặp sinh đôi nửa cùng trứng, vì vậy trường hợp này là cực kỳ hiếm.
Ở các cặp sinh nửa cùng trứng, 2 tinh trùng riêng biệt thụ tinh với 1 trứng. Trứng đã thụ tinh sau đó tách làm đôi. Về mặt di truyền, các cặp song sinh có cùng gen nhận từ mẹ, nhưng các gen di truyền từ bố thì không hoàn toàn giống nhau [do khác tinh trùng]. Trường hợp này có thể cùng giới tính hoặc không.
Những cặp sinh đôi cùng trứng khác giới
Đôi khi các sinh đôi cùng trứng có thể được khác giới tính khi mới sinh. Những cặp sinh đôi này khởi đầu là cùng giới tính đực với nhiễm sắc thể giới tính XY. Sau khi trứng tách đôi, một đột biến di truyền khiến một trong hai bào thai bị mất nhiễm sắc thể giới tính Y, dẫn đến tạo thành X0. Đột biến này gây ra hội chứng Turner. Em bé còn lại vẫn mang nhiễm sắc thể giới tính là XY và không bị ảnh hưởng.
Theo Dịch vụ Y tế Quốc gia, bào thai này sẽ được sinh ra với giới tính nữ nhưng có thể gặp các vấn đề về phát triển và khả năng sinh sản sau này. Em bé còn lại vẫn mang nhiễm sắc thể giới tính là XY và không bị ảnh hưởng.
Các trường hợp sinh đôi khác trứng độc đáo
Sinh đôi khác độ tuổi
Khi một người mang thai, cơ thể ngừng phóng noãn để có khả năng thụ tinh - ngoại trừ một số trường hợp hiếm hoi. Một hiện tượng được gọi là siêu trứng có thể xảy ra khi trứng thứ hai được phóng ra và thụ tinh sau khi một người đã mang thai.
Trong trường hợp này, cả 2 trứng đã thụ tinh sẽ phát triển, nhưng một bào thai sẽ già hơn một chút so với thai còn lại.
Sinh đôi cùng mẹ khác cha
Nếu 2 trứng được phóng ra trong một chu kỳ kinh nguyệt, chúng có thể được thụ tinh bởi tinh trùng của 2 người khác nhau.
Đây được gọi là “Bội thụ tinh khác kỳ” - một hiện tượng phổ biến ở động vật nhưng rất hiếm gặp ở người.
Sinh đôi khác chủng tộc
Rất khó xảy ra trường hợp sinh đôi với các chủng tộc khác nhau, nhưng nó có thể xảy ra theo 3 cách khác nhau:
- Khi cha mẹ có chủng tộc khác nhau, 1 trong 2 trẻ có thể giống cha, trong khi trẻ còn lại giống mẹ.
- Trong một trường hợp hiếm hoi sinh đôi cùng mẹ khác cha và hai người cha này thuộc hai chủng tộc khác nhau.
- Khi cả bố và mẹ đều mang 2 chủng tộc có thể dẫn đến các cặp song sinh trông giống cả 2 chủng tộc. Đôi khi, mỗi cặp đứa trẻ có thể nhận được vật chất di truyền từ tổ tiên khác nhau và có thể dẫn đến việc các đứa trẻ dường như thuộc các “chủng tộc” khác nhau.
Nguy cơ khi mang song thai
Mang song thai thường đi kèm với nguy cơ mắc một số bệnh cao hơn như:
- Rau tiền đạo: Khi đó rau thai nằm quá thấp trong tử cung và che phủ cổ tử cung.
- Rau bong non. Gây chảy máu, đau lưng và đau bụng.
- Rau cài răng lược. Rau bám quá sâu vào cơ tử cung
- Sinh non. Trẻ được sinh ra trước 37 tuần của thai kỳ.
- Cân nặng khi sinh thấp. Trẻ sơ sinh nhẹ cân được sinh ra với cân nặng dưới 2500 gam.
- Đái tháo đường thai kỳ. Lượng đường trong máu của mẹ tăng cao trong thời kỳ mang thai.
- Tăng huyết áp thai kỳ. Huyết áp của mẹ tăng cao trong thời kỳ mang thai.
- Băng huyết sau sinh. Người mẹ sau sinh bị chảy máu nhiều thường là do rau thai chưa bong ra hoặc tử cung co bóp không bình thường.
Tổng kết
Hầu hết các trường hợp sinh đôi là cùng trứng hoặc khác trứng, nhưng có một loại thứ ba sinh đôi thể cực cũng có thể tồn tại.
Một số kiểu phụ khác tồn tại, nhưng chúng cực kỳ hiếm. Nhiều trường hợp xảy ra trong những trường hợp bất thường.
Mang song thai có nguy cơ biến chứng, vì vậy người mẹ cần được chăm sóc tiền sản tốt và đi khám thai định kì nếu có bất kỳ lo lắng nào.