CHUYÊN ĐỀ : BÌNH LUẬN VĂN HỌC
I - Các thao tác lập luận bình luận :
1 . Khái niệm : " Bình luận là bàn bạc đánh giá về sự đúng sai, thật giả, lợi hại của các hiện tượng đời sống như ý kiến, chủ kiến, việc làm. - Trình bày rõ ràng, trung thực vấn đề đượcbình luận. - Lập luận để khẳng định nhận xét, đánh giá của mình là đúng đắn. - Bàn bạc, mở rộng vấn đề một cách sâu sắc và có sức thuyết phục."
2. Thao tác lập luận hướng tới những vấn đề sau :
Bàn luận về những vấn đề , hiện tượng , về những ý kiến vấn đề được đưa ra bằng cách lập luận chặt chẽ , đưa những ý kiến của mình vào vấn đề đó 1 cách chính xác , ngôn từ sử dụng sắc sảo mang tính thuyết phục cao , lôi cuốtn người đọc giúp người đọc hiểu được vấn đề bàn luận . Dẫn dắt vấn đề một cách trôi chảy , mạch lạc.
Khi bàn luận chúng ta thường phải đưa ra những ý kiến đúng hoặc sai .
3. Phạm vi thao tác lập luận bình luận
Phạm vi của thao tác lập luân đó có thể ngay từ trong đời sống hằng ngày , trong xã hội ,trên các trang mạng xã hội , thời sự,...
Bình luận đó là điều phổ biến trong cuộc sống . Nó xét về mặt đúng hoặc sai , thật - giả , lợi- hại của đối tượng bàn luận
Có thể đưa ra những ý kiến cá nhân , bất kì ai có thể tham gia bình luận ....
4. Yêu cầu :
Để đưa ra những lời bình luận chính xác , bình luận thường mang tính chủ quan , nên không ohair bao giờ cũng đúng và mang tính thuyết phục cao
Để có ý kiên bình luận chính xác , có ích thì phải tôn trọng sự thật , có lí tưởng tiến bộ , có tư tưởng dân chủ , nhân văn
Tuy nhiên bình luận không phải giống nhau trong mọi trường hợp
Ví dụ : Bình luận về vấn đề thường ngày chúng ta sử dụng những ngôn ngữ đơn giản có thể tùy tiện khen chê , đánh giá tùy mức độ cảm nhận của mình
Còn khi bình luân trong văn học chúng ta phải có cái nhìn đa diện sử dụng ngôn từ mang tính chắt lọc cao tránh sử dụng bừa bãi thì mới có thể có giá trị văn học được .
B : Các kiểu bài bình luận văn học :
Với đề thi môn Văn trong kì thi THPT QG các em có thể gặp những dạng đề bình luận văn hoc về các đối tượng sau :
+Nhân vật , hình tượng , tình huống truyện , đoạn văn, chi tiết nghệ thuật , cách kể truyện ,mở đầu hay kết thúc truyện ....
+Nhân vật , xung đột kịch , hình tượng ,..... trong kichj
+Nhân vật , cái tôi trữ tình , hình tượng ,đoạn thơ ,,,,,.. trong thơ
Để làm tốt các dạng bài bình luận văn học này thì các em cần trang bị 100% kiến thức về các tác phẩm từ đó mới có thể bình luận sâu trong các tp văn hoc .
C : Cách làm dạng bài bình luận văn học :
Bước 1 : Tìm hiểu đề và tìm ý cho bài viết :
Bước 2 : Lâp dàn ý cho bài viết :
MỞ BÀI :
Các em có thể theo 2 hướng mở bài : + Mở bài trực tiếp
+ Mở bài gián tiếp
THÂN BÀI :
1 .Gioi thiệu tác giả tác phẩm [0.5điểm]
a. Theo yêu cầu từ đề bài các em phải bình luận về vấn đề gì thì sau bước giới thiệu tác giả các em trình tự vào bước giới thiệu vấn đề bình luận.
b.** Nếu yêu cầu đề bài bình luận 2 hoặc 3 nhận định hoặc đối tượng trong 2 hoặc 3 tác phẩm thì các em làm như sau :
_Gioi thieu về các tác giả + Thứ nhất
+Thứ hai
+ Thứ ba
Sau đó các em cần có những câu chuyển ý **
2 . Giai thich ý kiến bàn luận [0.5 điểm]
Các em sau khi tìm hiểu đề tìm ý như ở bước 1 thì bây giờ các em cần lưu ý bám sát vào vấn đề , ý kiến hay nhận định đề yêu cầu bình luận , tránh việc giải thích không đúng trọng tâm ,lệch hướng
Giai thích những hình ảnh chi tiết xuất hiện theo ý từ nhỏ đến lớn.
Ví dụ :Đề bài : Không chỉ là kẻ thù trong cuộc đời của mỗi cá nhân , là giặc trong mỗi gia đình : sự lãng phí còn là nội thù của đất nước !
Giai thich : Lãng phí là gì ?
Qua quan niệm đó tác giả muốn đề cập đến vấn đề gì ?
Trình bày :
" Lãng phí là sử dụng những vật chất , nguồn lực vật chất và tinh thần một cách phung phí , vô ích , không mang lại hiệu quả thiết thực "
Quan niệm này tác giả đề cập đến sự nguy hiểm của thói lãng phí trong cuộc sống và muốn nhắc nhở tất cả mọi người cần cân nhắc sử dụng 1 cách tiết kiệm mang lại lợi ích
Nếu đề yêu cầu bình luận hai nhận định về hai đối tượng khác nhau thì cũng cần chỉ rõ sự giống và khác nhau để làm nổi bật nét riêng của hai tác phẩm
3. Cảm nhận :
Khi cảm nhận cần lưu ý rằng :
+ Bám sát ý kiến , nhận định mà đề bài yêu cầu
+ Phân tich , cảm nhận sâu về các đặc điểm , tính chất của đối tượng mà ý kiên , nhận định cần bình luận đề cập tới . Không nên quá sa vào kiểu phân tishc , nhận định toàn bộ tác phẩm , từ đó sẽ dẫn đến việc bình luận của các em bị lạc đề.
+Bàn luận sâu sắc làm nổi bật vấn đề
-Phân chua nhiều khía cạnh để xem xét đánh giá
-Dùng ngôn từ bình luận chăt chẽ
-Bình luận đúng vấn đề
-Phải từ nghệ thuật chỉ ra nội dung
-Chú ý tới những hinh ảnh mang tính biểu cảm cao từ đó phân tích chỉ ra tính nghệ thuật và ý nghĩa tư tưởng của nó
-Bám sát đặc trưng thể loại .
+Khi bình luân các em cần sử dụng linh hoặt các thao tác : Phân tích , chứng minh, so sánh , .....và sử dụng những kiến thức nền tảng về các tác phẩm để đi đến việc bình luận của các em trôi chảy và rõ ràng hơn mang tính chính xác cao vì đối với dạng đề bình luận văn học tính chính xác , chặt chẽ , tinh tế , giàu cảm xúc rất quan trọng đem tới cho người đọc , người nghe hiểu rõ vấn đề và có tính thuyết phục cao.
Ví dụ : Đề bài : Nhận định phong cách nghệ thuật thơ Tố Hữu có ý kiến cho rằng " Thơ Tố Hữu tiêu biểu cho khuynh hướng trữ tình chính trị " A[c] hãy binh luân ý kiến trên ?
b. Bình luận về ý kiến ,nhận định được yêu cầu [ 1 điểm ]
Nhận định , ý kiến được nêu ra có thể chia thành 2 trường hợp sau :
+ 1 ý kiến đúng 1 ý kiến sai : Các em khẳng định rõ ràng về nhận định của mình cái nào đúng còn cái nào sai . Sử dụng ngôn từ lập luận chăt chẽ để phủ nhận ý kiến sai mang ý nghĩa tiêu cực
+ Cả 2 ý kiến đều mang tính tích cực và đúng : Khẳng định lại tính chính xác của nó
- Khi bình luận các em cần lưu ý :
+Bám sát ý kiến , nhận định mà đề bài yêu cầu
+Lời bình luận mang tính thuyết phục cao , ngôn từ chính xác, khẳng định sự kiên quyết trong ý kiến của mình
KẾT BÀI :
-Đánh giá khai quát lại 1 cách ngắn gọn
-Bằng khả năng của mình các em có thể đưa ra những lời đánh giá nâng cao mở rộng
Bước 3 : Viết bài theo dàn ý
Bước 4 : Đọc lại , kiểm tra lỗi và hoàn thiện bài viết
+ Sửa lại lỗi chính tả , dùng từ , ngữ pháp,.....
+ Chú ý liên kết mạch lac giữa các câu văn ......
******* Chúc các em có kì thi THPTQG đạt kết quả cao *******
THÍ SINH CÓ THỂ NHẬN DIỆN KIỂU BÀI BÌNH LUẬN VĂN HỌC TỪ NHỮNG TIÊU CHÍ NÀO?
1. Đối tượng của đề bài:
Đề thi có thể yêu cầu bình luận một/hoặc nhiều hiện tượng văn học cũng như một/hoặc nhiều ý kiến/nhận định về văn học.
- Một [hoặc nhiều] hiện tượng văn học: Sự nghiệp, quan điểm, phong cách của 1 nhà văn/ Trào lưu văn học…
-
Một [hoặc nhiều] vấn đề, khía cạnh, phương diện trong tác phẩm văn học:
- Trong văn xuôi: Nhân vật, hình tượng, tình huống truyện, đoạn văn, chi tiết nghệ thuật, cách kể chuyện, cách mở đầu và kết thúc tác phẩm…
- Trong kịch: Nhân vật, hình tượng, xung đột, đối thoại…
- Trong thơ: Nhân vật, hình tượng, cái tôi trữ tình, đoạn thơ, cách mở đầu và kết thúc tác phẩm…
2. Yêu cầu của đề bài
- 2 nhận định về 1 khía cạnh của 1 tác phẩm văn học.
- 2 nhận định về 2 đối tượng trong 2 tác phẩm.
CHÚ Ý: 2 nhận định có thể 1 đúng 1 sai, hoặc có thể cả 2 cùng đúng và bổ sung cho nhau.
3. Dạng câu hỏi đặc trưng
Dạng câu hỏi đặc trưng của kiểu bài Bình luận văn học trong đề thi THPT quốc gia thường là “Từ cảm nhận của mình về … anh/chị hãy bình luận những ý kiến trên” hoặc “Anh/Chị hãy bình luận…”
SAU KHI NHẬN DIỆN, ĐÂU LÀ HƯỚNG LÀM BÀI ĐÚNG ĐẮN CHO BÀI BÌNH LUẬN VĂN HỌC?
A. MỞ BÀI:
– Dẫn dắt [mở bài trực tiếp không cần bước này]
– Nêu yêu cầu của đề: Giới thiệu khái quát về đối tượng cần bình luận [Phải trích lại ý kiến/nhận định trong đề…]
B. THÂN BÀI:
1. Giới thiệu vài nét về tác giả và tác phẩm [0,5 điểm]:
a. Nếu đề yêu cầu bình luận 2 nhận định về 1 khía cạnh, 1 phương diện … của 1 tác phẩm văn học cần giới thiệu tuần tự về tác giả rồi về tác phẩm đó.
b. Nếu đề yêu cầu bình luận 2 nhận định về 2 đối tượng trong 2 tác phẩm thì nên làm như sau:
– Giới thiệu khái quát về tác giả và tác phẩm thứ nhất.
– Giới thiệu khái quát về tác giả và tác phẩm thứ hai.
2. Giải thích ý kiến cần bình luận [0,5 điểm]:
Khi giải thích cần lưu ý:
– Bám sát ý kiến/nhận định mà đề yêu cầu bình luận, tránh suy diễn chủ quan, tuỳ tiện.
– Chỉ giải thích những từ ngữ, hình ảnh còn ẩn ý hoặc chưa rõ nghĩa.
– Phải đi từ yếu tố nhỏ đến yếu tố lớn: giải thích từ ngữ, hình ảnh trước, rồi mới khái quát ý nghĩa của toàn bộ ý kiến nhận định mà đề yêu cầu bình luận.
– Nếu đề yêu cầu bình luận 2 nhận định về 2 đối tượng trong 2 tác phẩm thì khi giải thích phải chỉ rõ sự giống nhau cũng như sự khác nhau giữa hai nhận định
3. Cảm nhận, làm rõ các đối tượng mà ý kiến/nhận định đề cập tới và bình luận về các ý kiến/nhận định mà đề yêu cầu [4,0 điểm]:
3a. Cảm nhận, làm rõ các đối tượng mà ý kiến/nhận định đề cập tới [2,5 – 3,0 điểm]:
Khi cảm nhận cần lưu ý:
– Bám thật sát ý kiến/nhận định mà đề yêu cầu bình luận.
– Do yêu cầu của đề, thời gian làm bài và dung lượng bài viết nên chỉ tập trung phân tích/cảm nhận để làm rõ các tính chất/đặc điểm của đối tượng mà ý kiến/nhận định cần bình luận đề cập tới. Không được sa đà phân tích/cảm nhận mọi phương diện, khía cạnh của đối tượng hay phân tích/cảm nhận toàn tác phẩm.
– Sử dụng các thao tác lập luận như Phân tích, Chứng minh, So sánh…và vận dụng các kiến thức đã học về tác phẩm để làm rõ các tính chất/đặc điểm của đối tượng mà ý kiến/nhận định cần bình luận đề cập tới.
– Việc phân tích, cảm nhận để làm rõ các tính chất/đặc điểm của đối tượng mà ý kiến/nhận định cần bình luận đề cập tới cần: Chính xác, tinh tế, sắc sảo, toàn diện và có suy nghĩ, cảm xúc…
– Nếu đề yêu cầu bình luận 2 ý kiến/2 nhận định về 1 khía cạnh, 1 phương diện … của 1 tác phẩm văn học thì ở bước này cần:
● Cảm nhận, làm rõ nội dung của ý kiến/nhận định thứ nhất
[Ví dụ: Người lính Tây Tiến mang dáng dấp của các tráng sĩ thuở trước]
● Cảm nhận, làm rõ nội dung của ý kiến/nhận định thứ hai
[Ví dụ: Người lính Tây Tiến mang đậm vẻ đẹp của người chiến sĩ thời chống Pháp]
– Nếu đề yêu cầu bình luận 2 ý kiến/2 nhận định về 2 đối tượng trong 2 tác phẩm thì ở bước này cần:
● Cảm nhận, làm rõ nội dung của ý kiến/nhận định về đối tượng thứ nhất [Ví dụ: Từ và sự nhẫn nhục của nhân vật]
● Cảm nhận, làm rõ nội dung của ý kiến/nhận định về đối tượng thứ hai [Ví dụ: Người đàn bà hàng chài và sự nhẫn nhục của nhân vật]
– Khi cảm nhận, bên cạnh việc làm rõ các khía cạnh nội dung của ý kiến/nhận định cần bàn luận, cũng nên chú ý đến các dấu hiệu hình thức nghệ thuật như:
● Hình ảnh thơ, ngôn ngữ thơ, thể thơ, cấu trúc câu thơ, giọng điệu…nếu là ý kiến/nhận định về thơ
● Vai trò, vị trí; điểm nhìn, nội tâm, ngoại hình của nhân vật; hoàn cảnh, tình huống, ngôn ngữ, hình ảnh, giọng điệu… nếu là ý kiến/nhận định về văn xuôi
3b. Bình luận về ý kiến/nhận định mà đề yêu cầu [1 – 1,5 điểm]:
– Trường hợp 1 trong 2 ý kiến sai thì bác bỏ ý kiến sai [Ví dụ: Vội vàng là tiếng nói của cái tôi vị kỉ tiêu cực], khẳng định ý kiến đúng [Ví dụ: Vội vàng là tiếng nói của cái tôi cá nhân tích cực]
– Trường hợp cả 2 ý kiến đều đúng thì khẳng định tính đúng đắn của cả 2 ý kiến theo cách sau:
✓ Nếu bình luận 2 nhận định về 1 khía cạnh… của 1 tác phẩm thì hướng bình luận như sau: Khác nhau nhưng không đối lập mà bổ sung cho nhau; giúp nhìn nhận toàn diện và thống nhất về đối tượng; giúp nhận thức sâu sắc hơn về đối tượng; thấm thía hơn ý tưởng nghệ thuật của nhà văn
✓ Nếu đề yêu cầu bình luận 2 nhận định về 2 đối tượng trong 2 tác phẩm thì hướng bình luận như sau: Giúp người đọc nhận ra nét độc đáo của mỗi hình tượng; cảm nhận được điểm gặp gỡ, nét khác biệt trong cách nhìn nhận, mô tả đời sống, trong tư tưởng của mỗi tác giả.
Khi bình luận cần lưu ý:
– Bám thật sát ý kiến/nhận định mà đề yêu cầu bình luận.
– Lời bình luận phải hợp lí, hợp tình; thái độ khiêm nhường, mềm mỏng nhưng kiên quyết, giàu sức thuyết phục…
C. KẾT BÀI:
– Đánh giá khái quát, ngắn gọn về mức độ ĐÚNG ĐẮN – SÂU SẮC – TOÀN DIỆN của ý kiến/nhận định mà đề yêu cầu bình luận.
– Phát triển, mở rộng, nâng cao vấn đề.
Nắm vững các lưu ý trên các bạn hoàn toàn tự tin giành trọn vẹn điểm phần bình luận văn học trong đề thi THPT quốc gia.
>> Luyện thi TN THPT & ĐH năm 2023 trên trang trực tuyến Tuyensinh247.com. Học mọi lúc, mọi nơi với Thầy Cô giáo giỏi, đầy đủ các khoá: Nền tảng lớp 12; Luyện thi chuyên sâu; Luyện đề đủ dạng; Tổng ôn chọn lọc.