Xem thêm các sách tham khảo liên quan:
Văn nghị luận – Văn chứng minh
““Cày đồng đang buổi ban trưa,
“Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày;
“Ai ơi bưng bát cơm đầy,
“Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.”
Bài làm
“Đứng bên tê đồng ngó bên ni đồng mênh mông bát ngát
Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng cũng bát ngát mênh mông”
Những cánh đồng lúa bát ngát xanh tươi nuôi sống dân ta từ ngàn xưa đến nay đã là nhân chứng cho bao nhiêu hoạt động, bao nhiêu tâm tình của người lao động nước ta. Họ đã làm việc ở đó và cũng tâm sự trên mảnh đất đó:
““Cày đồng đang buổi ban trưa,
“Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày;
“Ai ơi bưng bát cơm đầy,
“Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.”
Để tìm hiểu tâm sự của người nông dân thời xưa, ta hãy giải thích ý nghía bài ca dao trên.
“Cày đồng đàng buổi ban trưa,
“Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày.
Lời thơ miêu tả nỗi vất vả trong lao động của người nông dân. Hình ảnh người nông dân lao động vào thời điểm ban trưa tức là thời điểm mặt trời gay gắt nhất, khoảng thời gian từ chín, mười giờ đến mười một, mười hai giờ. Đất nước ta lại là xứ nhiệt đới, nắng lúc bấy giờ chiếu thẳng xuống mặt đất. Nông dân lại làm việc giữa trời rộng, không một mái che. Từ đó ta hiểu vì sao người cày ruộng ướt đẫm mồ hôi:
“Mồ hôi thánh thót như mưa mộng cày.
So sánh mồ hôi thánh thót như mưa, người nông dân đã muốn diễn tả cụ thể nỗi khó nhọc, vất vả của công việc mình làm. Bên cạnh đó từ láy thánh thót gợi lên hình ảnh từng giọt mồ hôi rơi xuống liên tục, giọt ngắn giọt dài. Tóm lại, câu một chỉ giới thiệu hoàn cảnh lao động, câu hai đã miêu tả hình ảnh một cách cụ thể sinh động, gợi hình, gợi cảm. Tuy sự so sánh này có tính cách thậm xưng nhưng vẫn gây xúc động mạnh cho chúng ta.
Nếu hai câu đầu miêu tả công việc cực nhọc thì hai câu sau là lời tâm sự của người làm công việc ấy:
“Ai ơi bưng bát cơm đầy,
“Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.
Câu ba mở đầu bằng hô ngữ từ “Ai ơi” để diễn tả một lời kêu gọi tha thiết. Lời kêu gọi không nhằm vào một người quen biết nào cả. Họ cũng không rõ ai là người lắng nghe tâm sự của họ. Họ chỉ biết nói với những người đã từng bưng những bát cơm ngon, những bát cơm đầy. Vậy thì chữ “Ai” không xác định đã được xác định: Ai đó chính là những người đã từng ăn cơm, chính là chúng ta, là mọi người.
Lời tâm sự trong câu bốn được diễn tả bằng nghệ thuật đối lập và tăng cấp dẻo thơm mộthạt đối với đắng cay muôn phần. Sự đối lập cho ta thấy sự éo le, nghiệt ngã giữa dẻo thơm và đắng cay giữa một hạt và muôn phần. Từ đó ta càng hiểu được tâm sự của người nông dân: “Hãy hiểu cho chúng tôi để có một hạt cơm thơm dẻo là muôn phần cực nhọc, đắng cay, một chén cơm thơm ngon ià do muôn lần vất vả mà chúng tôi phải chịu đựng.” Sự khiêm tốn nằm ở chỗ họ chì mong muốn chúng ta cảm thông với công lao cực nhọc ấy, thấu hiểu nỗi vất vả ấy. Một lời tâm sự thật cảm động, một lời kêu gọi thật tế nhị. Thế mà xưa nay, mỗi lần ăn bát cơm ta có luôn nhớ đến họ không?
Bốn câu lục bát thật giản dị diễn tả nỗi vất vả nhọc nhằn cùa nông dân làm ra hạt lúa nuôi sống mọi người. Bên cạnh đó là một lời kêu gọi nhẹ nhàng, khiêm tốn: Hãy nhớ, đừng quên người nông dân.
Ngày nay, nhờ cơ giới hóa nông nghiệp, nông dân đã bớt vất vả hơn nhưng bài ca dao vẫn còn giá trị đặc biệt. Hôm nay, họ vẫn thiếu vốn, thiếu phân, thiếu kĩ thuật tiên tiến. Thiên nhiên khắc nghiệt cũng vẫn luôn là mối đe dọa, rình rập người nông dân. Nhà nước ta đã có chính sách rất tốt cho nông dân nghèo vay vốn nhưng người trí thức Việt Nam vẫn chưa mạnh dạn trở về đồng ruộng để trả ơn tiền nhân, đưa khoa học vào nông nghiệp. Đó là bổn phận và trách nhiệm của thế hệ chúng ta những người trí thức mới dám về quê hương cải tiến kĩ thuật, thì thực sự ta mới đền công ơn thầm lặng của bao nông dân việt Nam.
Bộ tài liệu Văn mẫu lớp 8 gồm 500 bài văn mẫu hay nhất, đầy đủ nhất. Dưới đây là bài văn mẫu Cảm nhận về bài:
Giải thích Ý nghĩa bài ca dao:
"Cày đồng đang buổi ban trưa,
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày;
Ai ơi bưng bát cơm đầy,
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần."
ngữ văn lớp 8 được biên soạn mới nhất giúp các bạn học sinh học tốt môn văn 8 hơn.
Giải thích Ý nghĩa bài ca dao:
"Cày đồng đang buổi ban trưa,
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày;
Ai ơi bưng bát cơm đầy,
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần."
Dàn ý mẫu
A. Mở bài:
- Dẫn dắt vấn đề: Việt Nam là một nước có truyền thống nông nghiệp lúa nước lâu năm.
- Nêu vấn đề, khái quát ý nghĩa bài ca dao: bài ca dao: “…” đã nhắc nhở chúng ta về công lao của người nông dân và lòng biết ơn đói với những con người “chân lấm tay bùn”.
B. Thân bài
Luận điểm 1: Hai câu đầu: Cảnh người nông dân làm việc ngoài đồng
- Thời gian làm việc: buổi ban trưa - khoảng thời gian nắng gay gắt nhất, khắc nghiệt nhất, và thường là thời gian để ăn cơm, nghỉ ngơi.
⇒ Điều kiện làm việc vất vả, khắc nghiệt.
- Hình ảnh người nông dân:
+ “thánh thót”: vừa là từ tượng thanh, vừa là từ tượng hình: gợi ra tiếng mồ hôi rơi và hình ảnh từng giọt mồ hôi liên tiếp rơi xuống mặt bùn ⇒ Người nông dân làm việc hăng hái, chăm chỉ, liên tục không ngừng nghỉ dù cho mồ hôi có chảy ròng ròng đi chăng nữa.
+ phép so sánh: “như mưa ruộng cày”: vừa nhấn mạnh mồ hôi rơi nhiều, vừa mang ý nghĩa: mưa nuôi dưỡng cây mạ lớn, cũng như mồ hôi của người nông dân đổ xuống khi làm việc quần quật cả ngày chỉ mong có được một mùa màng bội thu.
⇒ Hai câu đầu khắc họa hình ảnh người nông dân làm việc chăm chỉ, cần mẫn, vất vả ngoài đồng.
Luận điểm 2: Hai câu sau: Lời răn dạy của ông cha ta: phải luôn biết ơn công lao của người nông dân.
- “Ai ơi”: tiếng gọi thân thương, trìu mến
-“bát cơm đầy”: thành quả lao động mệt nhọc, kết quả của những giọt mồ hôi, công sức, tâm huyết của người nông dân để làm ra lúa gạo.
- Hai hình ảnh song song trong một câu: “dẻo thơm một hạt” và “đắng cay muôn phần”: nhắc nhở mỗi chúng ta rằng để có được dù chỉ một hạt cơm dẻo ngon này, người nông dân đã phải đổi lấy rất nhiều đắng cay, cơ cực, đó là những ngày “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời”, là những ngày “dẫm mưa dãi nắng” ngoài đồng xa,…
Luận điểm 3: Ý nghĩa bài ca dao
- Nước ta là nước có truyền thống nông nghiệp lúa nước, trải qua hàng ngàn năm lịch sử và văn hiến, hình ảnh cây lúa vẫn luôn là niềm tự hào của toàn dân tộc.
- Khi có chiến tranh, vai trò của người nông dân lại càng trở nên quan trọng, họ ngày ngày tăng gia sản xuất để có thể làm hậu phương vững chắc, cung cấp lương thực cho mặt trận chiến tranh gay go ác liệt.
- Khi đã hòa bình, người nông dân vẫn cần mẫn, chăm chỉ lao động để đưa ngành nông nghiệp của nước ta ra thị trường thế giới và trở thành đất nước xuất khẩu gạo lớn thứ 2 thế giới.
- Bài ca dao ca ngợi công lao của người nông dân và nhắc nhở chúng ta phải luôn biết ơn công lao của những dân lao động.
Luận điểm 4: Mở rộng vấn đề
- Ngày nay, trình độ khoa học kĩ thuật ngày càng phát triển, những máy móc tiên tiến đang dần được đưa vào sản xuất nông nghiệp, giúp cho người nông dân bớt mệt nhọc hơn rất nhiều.
- Cùng với đó, cần lên án một bộ phận người có thái độ khinh thường người nông dân “chân lấm tay bùn”…
C. Kết bài:
- Khẳng định lại ý nghĩa bài ca dao: Bài ca dao là bài học quý giá cho mỗi chúng ta về công lao của người nông dân.
- Liên hệ bản thân: Mỗi nghề là mỗi hoa, chúng ta cần biết quý trọng những con người lao động bởi chính họ sẽ làm nên đất nước tươi đẹp, phát triển.
Cày đồng đang buổi ban trưa Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày Ai ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần.
Bài ca dao nói về một vấn đề đơn giản, nhưng ý nghĩa thì lớn lao vô cùng, vẽ ra trước mắt ta một bức tranh lao động với con người đang miệt mài hăng say giữa trưa hè gay gắt. Và thành quả lao động là những bát cơm thơm dẻo mà ta ăn hàng ngày. Lời lẽ dung dị đằm thắm, bài ca dao như một luồng chảy trữ tình dạt dào mãi trong tâm hồn ta.
Công việc của người nông dân vô cùng cực nhọc, vất vả:
Cày đồng đang buổi ban trưa Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày Ai ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần
Cày đồng giữa trưa, trời nắng gợi hình ảnh cực nhọc của người dân lao động. Vì vậy kết quả là “mồ hôi thánh thót”. Nhưng mà “thánh thót như mưa ruộng cày” là cách nói phóng đại của người xưa. Cái tài của phép phóng đại là người nghe biết mà vẫn nghe, vẫn tin, vẫn đồng cảm vì nó có cơ sở thực tế. Bởi giữa trưa, trời nắng nóng, phải là thời gian nghỉ ngơi, nhưng đây lại phải cày cho kịp việc. Thế thì đem sự cực nhọc ấy mà nói “mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày” là điều dễ dàng đồng cảm. Chỉ nói như thế may ra mới nói hết được sự vất vả, cực nhọc, lao lực của người nông dân lúc này.
Và ngay cái lúc cày đồng giữa trưa này, một giá trị về cuộc sống, giá trị về lao động được vỡ lẽ. Người nông dân thấm thía và nhận ra giá trị lớn lao của lao động. Để có được bát cơm, có được cái ăn thì phải bỏ sức lao động rất cực nhọc mới có được. Cái giá trị lớn lao của bài ca là ở đây là một bài học về giá trị lao động có lẽ không chỉ dành riêng cho dân cày, mà dành cho tất cả mọi ngành nghề lao động. Cần phải biết nâng niu, quí trọng thành quả của lao động. Thế mới biết, vì sao người ta lại giáo dục con em bằng giáo dục lao động.
Điều cần nói là tác giả dân gian đã sử dụng rất tài tình từ láy “thánh thót”. Từ láy giàu tính gợi hình và đậm chất Việt này được đặt thật đúng chỗ, khiến cho sự cực nhọc, vất vả được phóng đại hóa một cách sinh động. Vì vậy khi so sánh “mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày” thì phép so sánh - phóng đại trở nên hợp lý về nghĩa, và cấu trúc của câu thơ cũng trở nên uyển chuyển. Bởi thế, câu thơ vừa đậm chất dân gian lại vừa tinh tế, giàu chất thơ hiện đại. Hai câu kết là lời nhắn nhủ sâu sắc của ông cha ta cho thế hệ sau:
Ai ơi bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần
Hạt gạo nuôi sống chúng ta lớn lên từng ngày được gọi là hạt ngọc, hạt vàng. Ai đã làm ra hạt gạo để mọi người được bưng những bát cơm đầy dẻo thơm, được no ấm? Chính là người dân cày Việt Nam đã một nắng hai sương, quanh năm vất vả cày bừa, cấy hái, làm cỏ, tát nước, bón phân, bắt sâu mới làm nên những mùa vàng. Trời mưa gió, lúc bão táp mưa sa, lúc nắng hạn, đồng khô nứt nẻ, làm ra bát cơm ngon lành, dẻo thơm, người nông dân phải đổ biết bao mồ hôi vật lộn với lo âu vất vả, nếm trải "đắng cay muôn phần".
Câu ca dao đã ca ngợi đức tính cần cù, chịu khó và tinh thần sáng tạo của người nông dân Việt Nam. Họ là động lực, là nguồn sống của xã hội. Nhờ họ mà mọi người, mọi nhà được no ấm. Nhờ họ, mà đất nước ta có nhiều triệu tấn gạo xuất khẩu. Nhờ họ mà quê hương ta ngày một giàu có, thịnh vượng.
Câu ca dao còn ca ngợi và khẳng định giá trị của bông lúa, hạt gạo. Nó nhắc nhở mọi người khắc sâu trong trái tim mình lòng biết ơn người dân cày Việt Nam.