Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, việc đổi mới, cơ cấu doanh nghiệp nhà nước là một trong những nhiệm vụ quan trọng của tái cơ cấu nền kinh tế. Nhiều năm qua, Bộ Tài chính đã tham mưu Chính phủ các cơ chế chính sách về tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước. Công tác cổ phần hóa, thoái vốn thời gian qua đã đạt nhiều kết quả tích cực. Việc hoàn thiện cơ chế chính sách được triển khai hiệu quả thông qua việc ban hành, sửa đổi, bổ sung các Nghị định liên quan đến cổ phần hóa, thoái vốn…
Những nút thắt về cơ chế chính sách đã được cơ quan quản lý nhà nước nỗ lực tìm cách tháo gỡ cho doanh nghiệp, tuy nhiên bên cạnh những kết quả đạt được thì vẫn tồn tại nhiều hạn chế, vướng mắc. Do đó, cần phải có sự tham vấn ý kiến của các đại biểu, đặc biệt là lãnh đạo các tập đoàn, tổng công ty nhà nước, các địa phương để Bộ Tài chính tiếp thu, phối hợp với các bộ, ngành trình Chính phủ các giải pháp tháo gỡ khó khăn để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội đất nước, tái cơ cấu hiệu quả. Đây là mục tiêu dài hạn cần đạt tới.
Bộ trưởng Hồ Đức Phớc đã chỉ rõ các tồn tại vướng mắc trong quá trình cổ phần hóa, thoái vốn hiện nay như: tiến độ chậm, chưa đạt kết quả đề ra theo đề án mà Chính phủ đã ban hành; nguồn thu cổ phần hóa chưa đạt yêu cầu. Riêng năm 2021, Quốc hội giao Chính phủ thu từ cổ phần hóa 40.000 tỷ đồng, nhưng hết năm thu chưa đầy 2.000 tỷ đồng, tức là cổ phần hóa rất chậm.
Theo Bộ trưởng, việc xác định giá trị doanh nghiệp có vai trò rất quan trọng. Tuy nhiên, việc xác định giá trị của doanh nghiệp thời gian qua còn chưa chính xác, thường thấp hơn giá trị thực tế, gây thất thoát, lãng phí. Sau khi kiểm toán thì giá trị tăng lên nhiều lần, bình quân tăng 2,8 lần. Điều này cho thấy xác định giá trị doanh nghiệp chưa chính xác mà rủi ro lớn nhất là vấn đề xác định giá trị quyền sử dụng đất.
"Việc tính giá trị một lần không sát giá thị trường; ngoài ra, dù có sát thị trường thì sau 10 năm, 20 năm, giá trị lại khác… Đây là lỗ hổng gây thất thoát, chưa nói đến việc nộp tiền thuê đất một lần thì doanh nghiệp cổ phần hóa có thể chuyển quyền sử dụng đất để làm nhà đô thị, hay công trình khác… Chuyển mục đích sử dụng đất dẫn đến xác định giá trị sử dụng đất không chính xác, dẫn tới thất thoát" - Bộ trưởng nói.
Năm 2018, Quốc hội đã ra Nghị quyết số 60/2018/QH14 nghiêm cấm việc chuyển mục đích sử dụng đất có nguồn gốc từ Nhà nước sang mục đích khác. Năm 2020, Chính phủ ban hành Nghị định số 140/2020/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 126/2017/NĐ-CP ngày 16/11/2017 về chuyển doanh nghiệp nhà nước và công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do doanh nghiệp nhà nước đầu tư 100% vốn điều lệ thành công ty cổ phần; Nghị định số 91/2015/NĐ-CP ngày 13/10/2015 của Chính phủ về đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp và quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại doanh nghiệp và Nghị định số 32/2018/NĐ-CP ngày 08/3/2018 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 91/2015/NĐ-CP ngày 13/10/2015 về đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp và quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại doanh nghiệp chưa quy định rõ có được chuyển đổi mục đích sử dụng đất hay không làm cho địa phương lúng túng khi triển khai. "Đây cũng là vấn đề cần nhận diện một cách chính xác, đúng cốt lõi vấn đề để tham mưu Chính phủ sửa đổi nhất quán về mặt luật pháp." - Bộ trưởng nhấn mạnh.
Bộ trưởng cũng chỉ rõ tồn tại về việc sắp xếp nhà đất chưa có quy định rõ ràng như: xác định lợi thế thương mại, liên danh liên kết… Bên cạnh đó, vai trò của người đứng đầu doanh nghiệp nhà nước thời gian qua quyết tâm chưa cao nên tiến độ chưa đạt yêu cầu… Đây cũng là vấn đề cần tìm giải pháp.
Bộ trưởng Hồ Đức Phớc đề nghị các đại biểu nghiên cứu cho ý kiến một số vấn đề về sửa Luật Quản lý sử dụng vốn Nhà nước vào quản lý sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp; phương pháp xác định giá trị doanh nghiệp một cách chính xác; xác định giá trị quyền sử dụng đất, trong đó, giá trị quyền sử dụng đất có tính vào giá trị doanh nghiệp khi cổ phần hóa không, hay tính tiền thuê đất trả hàng năm và giữ đúng mục đích sử dụng đất theo phương án sử dụng đất đã được phê duyệt trước khi cổ phần hóa, việc chuyển mục đích sử dụng đất phải đảm bảo theo đúng quy định của pháp luật...
Bộ trưởng mong muốn, qua cuộc hội thảo này, Bộ Tài chính sẽ nhận được các ý kiến quý báu của các đại biểu. Bộ Tài chính sẽ tổng hợp các ý kiến, nghiên cứu để trình Chính phủ ban hành các quy định phù hợp để thúc đẩy quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp công lập và thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp, thúc đẩy tái cơ cấu kinh tế của đất nước, tăng năng lực sản xuất kinh doanh, phát triển doanh nghiệp một cách bền vững, thực chất.
[HNMO] - Sáng 8-6, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ ba, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc trả lời chất vấn của các đại biểu liên quan đến lĩnh vực thuộc trách nhiệm. Trong đó, thực trạng, nguyên nhân, giải pháp tháo gỡ các điểm nghẽn, nút thắt, thúc đẩy cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp và chuyển đơn vị sự nghiệp công lập thành công ty cổ phần là nội dung được các đại biểu quan tâm.
Đại biểu Nguyễn Thị Lệ [Đoàn thành phố Hồ Chí Minh] chất vấn.
Đại biểu Nguyễn Thị Lệ [Đoàn thành phố Hồ Chí Minh] cho rằng, việc rà soát xử lý nhà đất, phương án sử dụng đất của doanh nghiệp, thực hiện cổ phần hóa vừa qua còn khó khăn, kéo dài do pháp lý đất đai phức tạp, đặc biệt là việc xác định lợi thế quyền sử dụng đất; công tác cổ phần hóa, thoái vốn của một số bộ, ngành, địa phương còn một số hạn chế dẫn đến làm thất thoát vốn và tài sản của Nhà nước... Bộ trưởng sẽ xử lý như thế nào về vấn đề này?
Chung mối quan tâm, đại biểu Nguyễn Thành Công [Đoàn Ninh Bình] đề nghị Bộ trưởng báo cáo giải trình tính hợp lý của việc gắn phương án xử lý, sắp xếp nhà, đất vào quy trình cổ phần hóa, thoái vốn. Liệu đây có phải là một trong những nguyên nhân chính gây vướng mắc trong quá trình cổ phần hóa, thoái vốn hay không và giải pháp cho vấn đề này?
Trả lời câu hỏi của các đại biểu, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết, sắp xếp nhà đất là một trong những nút thắt của cổ phần hóa, doanh nghiệp cổ phần hóa, thoái vốn có quy mô lớn, sở hữu nhiều đất đai. Theo đó, khi trình phương án sắp xếp tài sản công, UBND các tỉnh được giao thẩm quyền phê duyệt phương án, nhưng việc này triển khai rất chậm. Dịch Covid-19 ảnh hưởng lớn đến tình hình thị trường tài chính, chứng khoán trong nước và khu vực, ảnh hưởng đến công tác xác định giá trị doanh nghiệp, lập phương án sử dụng đất để thực hiện cổ phần hóa, triển khai công tác đấu giá phần vốn nhà nước theo quy định.
Bộ trưởng Hồ Đức Phớc trả lời chất vấn.
Bộ trưởng cho biết, năm 2021, chỉ 18 doanh nghiệp được thoái vốn, cổ phần hóa được 4 đơn vị, tổng thu ngân sách hơn 4.200 tỷ đồng. Vì thế, Bộ trưởng cho rằng, cần hoàn thiện thêm khung pháp lý để đẩy nhanh vấn đề này. Ngoài ra, theo Nghị định 32 của Chính phủ, tài sản doanh nghiệp gắn liền với đất thuê hằng năm thì không được tính vào giá trị doanh nghiệp, nhưng nộp tiền đất một năm thì lại được gắn vào giá trị doanh nghiệp. Bộ trưởng cho rằng "đây là lỗ hổng cần được xử lý để không gây thất thoát đất đai khi cổ phần hóa doanh nghiệp".
Do đó, theo Bộ trưởng, thời gian tới, việc chuyển mục đích sử dụng đất của doanh nghiệp sau cổ phần hóa phải tuân thủ quy hoạch, bảo đảm điều kiện, trình tự, thủ tục đấu giá quyền sử dụng đất theo quy định. Kiên quyết thu hồi đất đối với các trường hợp vi phạm.
“Vừa rồi, chúng ta thất thoát nhiều thông qua cổ phần hóa chủ yếu từ đất, có các vụ án xảy ra chủ yếu liên quan đến đất đai, chuyển mục đích sử dụng đất. Khi tỉnh phê duyệt, đất đó là đất thuê, doanh nghiệp nộp tiền thuê đất 1 lần là 50 năm, sau khi chuyển qua doanh nghiệp cổ phần thì lại xin địa phương phê duyệt chuyển mục đích sử dụng đất, như vậy không sát giá thị trường, tạo ra thất thoát, tài sản của Nhà nước chuyển qua tài sản của tư nhân”, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc nói.
Đại biểu Nguyễn Thành Công [Đoàn Ninh Bình] chất vấn.
Theo Bộ trưởng, doanh nghiệp nhà nước cũng như doanh nghiệp cổ phần đều sử dụng đất là đất sở hữu toàn dân, khi doanh nghiệp nhà nước có đất thuê với mục đích thuê là sản xuất, kinh doanh thì khi chuyển qua doanh nghiệp cổ phần sẽ thực hiện đúng mục đích đó. Còn nếu doanh nghiệp cổ phần không có nhu cầu sử dụng thì trả lại đất cho Nhà nước, Nhà nước sẽ thanh toán tiền với phần tài sản trên đất cho doanh nghiệp và sau đó tổ chức đấu giá đất, thu về ngân sách. Nếu làm như vậy, chênh lệch địa tô sẽ không chảy vào túi doanh nghiệp, mà sẽ do Nhà nước điều tiết.
Cũng theo Bộ trưởng, đề xuất này nếu thực hiện sẽ có lợi là thúc đẩy nền kinh tế, đặc biệt sức mạnh doanh nghiệp sẽ nâng lên, đồng thời, không khuyến khích doanh nghiệp nhìn khu đất có lợi thế thương mại sau đó để tổ chức cổ phần hóa. Vì cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước là để nâng cao năng lực sản xuất, kinh doanh, chứ không phải sau cổ phần hóa là giải tán doanh nghiệp, sa thải công nhân, để bán máy móc, lấy địa tô chênh lệch khi chuyển đổi mục đích sử dụng đất...
Liên quan đến Nghị định 32, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết, việc Nghị định đưa tiền thuê đất một lần vào giá trị của doanh nghiệp, qua các hội thảo, nhiều chuyên gia đánh giá là chưa hợp lý. Bởi khi đưa vào giá trị của doanh nghiệp, thì hôm nay giá đất cao thì ngày mai có thể sẽ rẻ. Do đó, Bộ trưởng nêu rõ sẽ phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và các bộ, ngành liên quan để trình Chính phủ sửa đổi Nghị định.
Về vấn đề gắn việc sắp xếp nhà đất vào cổ phần hóa, Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết, nhà đất là tài sản của Nhà nước nên trước khi cổ phần hóa phải được sắp xếp để xác định tính hợp lý trong sử dụng.