Câu 1 [trang 62 sgk Văn 10 Tập 1]:
a. Tác giả kể câu chuyện về công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước của cha ông ta xưa, còn có câu chuyện về mối quan hệ giữa con người cá nhân và con người cộng đồng cùng với tình cha con, tình cảm vợ chồng.
b. Những sự việc và chi tiết trên là sự việc và chi tiết tiêu biểu trong truyện, bởi nếu không có hai chi tiết ấy thì sự việc không thể tiếp diễn.
Câu 2 [trang 62 sgk Văn 10 Tập 1]:
Sau khi rời làng, một thời gian sau, con trai lão hạc lại quay trở về làng lần nữa. Anh đến từng nhà, cùng với những chiến sĩ cách mạng khác, thuyết phục bà con đứng vào hàng ngũ đi phá kho thóc Nhật. Bà con trong làng, vì cuộc sống thống khổ, nên một lòng theo cách mạng. Trong suốt mấy ngày trước khi kế hoạch diễn ra, anh cùng dân làng chuẩn bị vũ khí, sắp xếp kế hoạch. Sáng sớm ngày đi phá kho thóc Nhật, anh dẫn đầu đoàn người tiến thẳng đến kho thóc, trong mắt ngời lên mong muốn mang lại một cuộc sống tốt đẹp hơn, no đủ hơn cho dân làng.
Câu 3 [trang 62 sgk Văn 10 Tập 1]:
Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu phải xác định được chi tiết nào là chi tiết có tác dụng dẫn dắt câu chuyện, tô đậm tính cách của nhân vật và thể hiện được tập trung chủ đề của câu chuyện.
III. Luyện tập
Câu 1 [trang 63 sgk Văn 10 Tập 1]:
a. Không thể bỏ sự việc hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ vũ trụ xuống. Bởi vì nếu bỏ chi tiết ấy đi, mọi người không thể biết được giá trị thật sự của hòn đá có vẻ ngoài xấu xí ấy. Bỏ chi tiết này đi, ý nghĩa của câu chuyện về giá trị đích thực của sự vật hay chính con người trong cuộc sống cũng không được làm rõ.
b. Khi lựa chọn sự việc, chi tiết cho bài văn tự sự hoặc kể chuyện, phải chọn những chi tiết có tính then chốt, khiến cho câu chuyện có thể tiếp diễn, ý nghĩa, tư tưởng của câu chuyện cũng được nêu bật ra.
Câu 2 [trang 64 sgk Văn 10 Tập 1]:
- Hô-me-rơ kể lại câu chuyện đoàn viên của Uy-lít-xơ với gia đình, với vợ con.
- Sự việc quan trọng trong đoạn trích là sự việc Pê-nê-lốp thử thách Uy-lít-xơ về chiếc giường. Những chi tiết tiêu biểu:
→ Uy-lít-xơ trách móc sự sắt đá của Pê-nê-lốp.
→ Pê-nê-lốp cố tình nói về chiếc giường cưới.
→ Uy-lít-xơ nói về bí mật chiếc giường.
- Có thể coi việc lựa chọn chi tiết này là thành công trong nghệ thuật kể chuyện của Hô-me-rơ bởi chi tiết này gia tăng kịch tính cho câu chuyện đồng thời khắc họa rõ nét hơn tính cách, phẩm chất của hai nhân vật Uy-lít-xơ và Pê-nê-lốp.
Nhận xét – Ý nghĩa
Qua bài học, học sinh thu nhận được kiến thức cho việc lựa chọn chi tiết, sự việc tiêu biểu cho một bài văn tự sự:
- Để viết một bài văn tự sự, cần lựa chọn được các sự việc, chi tiết tiêu biểu.
- Sự việc, chi tiết tiêu biểu có tác dụng dẫn dắt câu chuyện, tô đậm tính cách nhân vật và tập trung thể hiện chủ đề của câu chuyện.
NGỮ VĂN LỚP 10 Giải bài tập ngữ văn 10 LỚP 10
I. KIẾN THỨC CẦN NHỚ
Yêu cầu cần đạt là nắm được khái niệm về sự việc, chi tiết và phương pháp lựa chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong văn bản tự sự.
1. Khái niệm về sự việc và chi tiết trong văn bản tự sự
Văn bản tự sự kể lại một câu chuyện nào đó. Câu chuyện ấy gồm một chuỗi các sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng dẫn đến sự việc kết thúc, thể hiện chủ đề, ý nghĩa của câu chuyện. Ví dụ: trong đoạn truyện Mị Châu – Trọng Thủy của truyền thuyết An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy có một chuỗi các sự việc nối tiếp nhau để dẫn đến sự việc kết thúc: An Dương Vương xây Loa Thành để giữ nước → Triệu Đà giảng hòa, cầu thân, cho con sang ở rể → Trọng Thủy tìm cách đánh tráo lẫy nỏ → Triệu Đà cất quân đánh, An Dương Vương cùng Mị Châu chạy → Mị Châu rắc lông ngỗng trên đường chạy giặc → An Dương Vương chém con gái → Trọng Thủy đâm đầu xuống giếng tự tử → hình tượng ngọc trai – giếng nước.
Vậy sự việc là gì? Sự việc là “cái xảy ra được nhận thức có ranh giới rõ ràng, phân biệt với những cái xảy ra khác” [Từ điển tiếng Việt]. Tuy nó “phân biệt với những cái xảy ra khác”, nhưng trong câu chuyện, các sự việc vẫn có quan hệ móc xích với nhau, sự việc này dẫn đến sự việc kia tạo thành cốt truyện có diễn biến lôgíc, hợp lí để thể hiện chủ đề. Như vậy, sự việc là yếu tố không thể thiếu được trong văn tự sự. Vấn đề đặt ra cho người viết là phải biết chọn sự việc như thế nào để bài văn tự sự tập trung vào chủ đề và hấp dẫn người đọc. Mỗi sự việc bao gồm một vài chi tiết. Trong văn học nghệ thuật, chi tiết là “các tiểu tiết của tác phẩm mang sức chứa lớn về cảm xúc và tư tưởng” [Từ điển thuật ngữ văn học].
2. Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong văn bản tự sự
a] Sự việc, chi tiết được chọn trong văn bản tự sự phải là những sự việc, chi tiết tiêu biểu, có ý nghĩa và hấp dẫn người đọc.
Ví dụ:
– Nước dâng cao bao nhiêu đồi núi lại cao lên bấy nhiêu [nêu rõ ý nghĩa và đặc trưng của truyền thuyết].
– Cái bóng trên tường qua ý nghĩ trẻ thơ của bé Đản [vừa khắc sâu chủ đề, vừa tạo kịch tính cho truyện].
– Mị Châu rắc lông ngỗng trên đường chạy giặc [kết nối “cảnh chia tay? với “bi kịch gia đình, tình yêu” ở sau].
b] Ở bài tập 2, trong đoạn truyện “tưởng tượng” về người con trai của lão ” Hạc trở về làng sau Cách mạng tháng Tám, có ba sự việc:
– Về tới làng, anh bồi hồi nhớ lại những kỉ niệm xưa…
– Anh tìm gặp ông giáo, nghe ông kể về cha mình, rồi theo ông đi viếng mộ cha;
– Gửi lại những di vật của cha cho ông giáo, tạm biệt quê hương và bạn bè, anh lại lên đường đi làm cách mạng.
Em hãy chọn một sự việc trong ba sự việc trên rồi kể lại với một số chi tiết tiêu biểu những chi tiết này cũng do em nghĩ ra, “tưởng tượng ra sao cho hợp với không khí và nhân vật mà đoạn văn trên đã giới thiệu].
c] Vì vậy cần phải lựa chọn sự việc, chi tiết khi viết văn tự sự. Cần tiến hành theo 3 bước sau đây:
– Chia cốt truyện thành các phần, mỗi phần chọn một số sự việc và chi tiết tiêu biểu. Các sự việc đó phải gắn bó chặt chẽ với nhau, sự việc này dẫn đến sự việc kia, tập trung thể hiện chủ đề, ý nghĩa của văn bản. Đồng thời các sự việc đó phải góp phần tô đậm tính cách nhân vật và tạo sự hấp dẫn cho câu chuyện. Cần đặc biệt chú ý đến các sự việc chính như là xương sống của truyện, tạo nên linh hồn của tác phẩm. “
[Có thể tham khảo cách lựa chọn sự việc trong các tác phẩm dân gian như Thánh Gióng, Sơn Tinh, Thủy Tinh, Mị Châu – Trọng Thủy,…; truyện trung đại như Chuyện người con gái Nam Xương; truyện hiện đại như Lão Hạc, Làng, Lặng lẽ Sa Pa, Chiếc lược ngà,… mà các em đã học ở trung học cơ sở để rút kinh nghiệm].
II. THỰC HÀNH – LUYỆN TẬP
A. Hướng dẫn làm bài tập trong SGK
Bài tập 1:
Gợi ý: Không thể bỏ sự việc: hòn đá… chết gí ở đó vì nó chuẩn bị cho sự việc ở phần kết thúc tác phẩm, bộc lộ chủ đề, ý nghĩa văn bản.
Bài tập 2:
Gợi ý: Đọc đoạn Uy-lít-xơ trở về [trích sử thi Ô-đi-xê], ta thấy:
– Hô-me-rơ kể chuyện Uy-lít-xơ sau hai mươi năm đi xa nhà biền biệt, đã trở về gặp lại vợ là Pê-nê-lốp trong một hoàn cảnh trớ trêu, đầy thử thách nhưng cuối cùng đã đoàn tụ trong hạnh phúc gia đình.
– Ở phần cuối đoạn trích, tác giả đã chọn một sự việc quan trọng: đó là sự việc Pê-nê-lốp thử để nhận mặt chồng bằng phép thử “bí mật của chiếc giường”. Sự việc này được kể lại bằng những chi tiết tiêu biểu:
+ Lời thử rất tự nhiên và khéo léo của Pê-nê-lốp.
+ Lời đáp đầy thuyết phục của Uy-lít-xơ với những chi tiết xác thực, sống động về chiếc giường có một không hai này.
+ Mọi nghi ngờ được giải tỏa, họ ôm nhau trong nước mắt tràn trề hạnh phúc của niềm vui đoàn tụ.
B. Bài tập bổ sung
Nhà văn Kim Lân và nhà văn Nguyễn Quang Sáng đã chọn những sự việc nào để xây dựng thành truyện ngắn Làng và Chiếc lược ngà? Các sự việc đó có liên quan với nhau, nối tiếp với nhau như thế nào để tạo nên một diễn biến truyện tự nhiên và lôgíc, hấp dẫn? Theo em, ở từng truyện, sự việc nào là quan trọng và có ý nghĩa nhất đối với việc bộc lộ chủ đề của tác phẩm?
Nguồn website giaibai5s.com
Câu 1[ Trang 63 - SGK Ngữ văn 10]
Đọc văn bản Hòn đá xù xì và trả lời câu hỏi
HÒN ĐÁ XÙ XÌ
Tôi thường tiếc cho hòn đá xù xì trước cửa nhà mình: nó đen sì sì nằm sấp ở đó như con trâu, chẳng ai biết nó có từ bao giờ, chẳng ai để ý đến nó. Mỗi mùa gặt hái, phơi rơm rạ trước cổng, bà nội lại bảo: "Hòn đá vướng quá, bao giờ mới vần nó đi được".
Bác tôi làm nhà muốn lấy đá xây tường, nhưng khổ một nỗi nó chẳng ra hình thù gì cả, không bằng phẳng, không góc cạnh, dùng búa đục thì tốn sức quá, chẳng bằng ra bãi sông gần đó thả sức chọn đá bác về còn tốt hơn chán vạn. Nhà xây xong, làm bậc hè, bác tôi cũng không chọn đến nó. Năm ấy, có bác thợ đá về làng, đục đẽo cho gia đình tôi chiếc cối. Bà nội tôi bảo: "Lấy quách hòn đá này, khỏi phải vần từ xa". Bác thợ đá ngắm nghĩa mãi, rồi lắc đầu, chê chất đá mịn quá không dùng được.
[...] Nó nằm lặng lẽ ở đó, bóng râm của cây hòe bên sân không che được nó, hoa cũng chẳng bao giờ mọc trên mình nó. Cỏ dại mọc, dâu leo lan dần phủ lên nó một lớp rêu xanh màu đen lốm đốm. Bọn trẻ chúng tôi cũng ghét hòn đá, đã từng rủ nhau vần đi, song không vần nổi. Tuy luôn luôn mắng chê nó, song chẳng biết làm thế nào, đành kệ nó nằm chết gì ở đó.
[...] Cuối cùng một hôm, có một nhà thiên văn về làng. Ông đi qua ngõ nhà tôi, chợt phát hiện ra hòn đá này, ánh mắt cứ cuốn hút vào nó. Ông đã ở lại không đi nữa, và sau đó lại có vài người kéo đén, bảo đó là hòn đá rơi từ vũ trụ xuống đã hai ba trăm năm, là một hòn đá rất ghê gớm. Sau đó không lâu, một chiếc ô tô đến đã cẩn thận chở hòn đá đi.
Chuyện này khiến bọn tôi đứa nào cũng hết sức ngạc nhiên. Hòn đá vừa xù xì, xấu xí, vừa tai quái này, thì ra từ trên trời rơi xuống. Nó đã từng vá trời, đã từng tỏa nhiệt, tỏa ánh sáng trên trời. Tổ tiên của chúng ta có lẽ đã nhìn thấy nó, nó đã đem lại cho tổ tiên ánh sáng, lòng ngưỡng mộ và sự ước ao, song nó đã rơi xuống trong bùn đất, trong cỏ hoang, nằm ở đấy mấy trăm năm ư?
Bà nội bảo:
- Thật chẳng thể nhận ra, hòn đá không bình thường, ngay đến tường cũng không xây nổi, bậc lên xuống cũng chẳng thể lát được!
- Nó xấu xí quá mà! - Nhà thiên văn bảo
- Đúng, nó xấu xí quá.
- Nhưng đó chính là cái đẹp của nó - Nhà thiên văn nói tiếp. - Nó lấy xấu làm đẹp.
- Lấy xấu làm đẹp ư?
- Đúng, xấu đến tận cùng là đẹp đến tận cùng. Chính vì thế nó không phải là hòn đá bướng bỉnh thông thường, đương nhiên không thể xây tường, lát bậc lên xuống, không thể điêu khắc và giặt vò quần áo. Nó không phải là thứ để làm những trò ấy, cho nên thường bị người ta chê bai.
Bà nội đỏ mặt. Tôi cũng đỏ mặt.
Tôi cảm thấy xấu hổ cho minh, đồng thời cảm thấy cái vĩ đại của hòn đá, thậm chí tôi còn oán giận hòn đá tại sao đã im lặng chịu đựng tất cả bao nhiêu năm nay? Song tôi lại lập tức cảm nhận sâu sắc sự vĩ đại của hòn đá đã sống âm thầm và không sợ hiểu lầm.
[Theo Giả Bình Ao, Cây Phật, in trong Tản văn, NXB Văn học, Hà Nội 2003]
a. Khi kể lại chuyện này, có người định bỏ sự việc hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ vũ trụ xuống. Có làm như thế được không, vì sao ?
b. Có thể rút ra bài học gì về cách lựa chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu khi viết bài văn tự sự [hoặc kể chuyện]?
Page 2
Phần tham khảo mở rộng
Câu 1: Trình bày những nội dung chính trong bài: "Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự". Bài học nằm trong chương trình ngữ văn 10 tập 1.
1. Ngắn gọn kiến thức trọng tâm
- Để viết một bài văn tự sự cần chọn được các sự việc, chi tiết tiêu biểu.
- Sự việc, chi tiết tiêu biểu có tác dụng dẫn dắt câu chuyện, tô đậm tính cách nhân vật và tập chung thể hiện chủ đề của câu chuyện.
I- Khái niệm
- Tự sự là phương thức trình bày chuỗi các sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng dẫn đến một kết thúc thể hiện một ý nghĩa.
- Từ điển tiếng Việt đã giải thích: Sự việc là “cái xảy ra được nhận thức có ranh giới rõ ràng, phân biệt với những cái xảy ra khác” [Theo Từ điển tiếng Việt].
- Trong văn bản tự sự, mỗi sự việc đều được diễn tả bằng lời nói, cử chỉ, hành động của nhân vật trong quan hệ với nhân vật khác. Người viết, người kể chọn một số sự việc tiêu biểu nhằm dẫn dắt câu chuyện, tô đậm đặc điểm, tính cách nhân vật, tạo sự hấp dẫn, lôi cuốn người đọc, người nghe.
- Sự việc tiêu biểu là những mốc sự việc quan trọng góp phần hình thành cốt truyện, bố cục, từng bước hoàn chỉnh văn bản.
- Mỗi sự việc tiêu biểu có thể có nhiều chi tiết đặc sắc. Chi tiết mang của tác phẩm có thể mang sức chứa lớn về cảm xúc và tư tưởng. Chi tiết có thể là một lời nói, một cử chỉ, một hành động của nhân vật… Những chi tiết đặc sắc tập trung thể hiện rõ nét sự việc tiêu biểu.
=> Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu là một khâu trong quá trịnh viết hoặc kể lại một câu chuyện.
Ví dụ:
Xây dưng cốt truyện về thời kháng chiến.
Chọn chi tiết tiêu biểu: Kháng chiến diễn ra như thế nào
Tình cảm của nhân dân ta đồng lòng chiến đấu.
Tội tác của giặc áp bức nhân dân ta...
II- Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu
- Muốn chọn được chi tiết, sự việc tiêu biểu khi viết bài văn tự sự, trước hết cần nắm được yêu cầu của đề văn. Cần phải hình dung được cốt truyện, các nhân vật và quan hệ của chúng.
- Các chi tiết, sự việc đưa vào bài văn có thể do ta đọc, tìm hiểu chi tiết, hoặc tự phát hiện, hoặc ghi lại trong cuộc sống nhưng nhất thiết phải nổi bật, hấp dẫn, tô đậm tính cách nhân vật và tập trung biểu hiện tư tưởng chủ đề của bài văn.
Các bước chọn được sự việc, chi tiết tiêu biểu:
- Bước 1: Xác định đề tài, chủ đề câu chuyện.
- Bước 2: Dự kiến cốt truyện [ các sự việc tiêu biểu trong câu chuyện đó].
- Cốt truyện truyền thống, thường gồm các phần: Trình bày, khai đoạn [thắt nút], phát triển, đỉnh điểm [cao trào] và kết thúc [mở nút].
- Cốt truyện hiện đại: Là cốt truyện không theo logic kể trên, có thể đảo lộn hoặc thiếu một phần nào đó hoặc có loại tự sự mà không có… chuyện [chỉ miêu tả những dòng cảm xúc].
- Bước 3: Triển khai các sự việc bằng các chi tiết chọn lọc, tiêu biểu.
Ví dụ :
Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy
Các sự việc diễn ra:
- Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước: xây thành, chế nỏ…
- Câu chuyện ấy cũng nói lên được tình cha con máu mủ ruột già giữa An Dương Vương và Mị Châu.
- Tình phu thê giữa Trọng Thủy và Mị Châu.
==> Qua diễn biến câu chuyện ta thấy được cái kết của số phận người con và số phận trong tình yêu.
Trắc nghiệm ngữ văn 10 bài: Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự